Kaspazy-styuktura i funkcje, Biotechnologia, Hodowle tkankowe

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Kaspazy – struktura i funkcja
403
ARTYKUŁ REDAKCYJNY
Kaspazy – struktura i funkcja
IRMINA KORZENIEWSKA-DYL
Uniwersytet Medyczny w Łodzi, Klinika Chorób Wewnętrznych, Nefrologii i Dializoterapii, kierownik: dr hab. med. D. Moczulski
Kaspazy – struktura i funkcja
Caspases – structure and function
Korzeniewska-Dyl I.
Uniwersytet Medyczny w Łodzi, Klinika Chorób Wewnętrznych, Ne-
frologii i Dializoterapii, e-mail: ikorzeniewska@o2.pl
Kaspazy, enzymy należące do rodziny proteaz cysteinowych, biorą
udział zarówno w fazie indukcji, jak i w fazie wykonawczej apoptozy.
Niektóre z nich zaangażowane są także w procesy zapalne. Kaspa-
zy znajdują się w komórkach jako nieczynne zymogeny, które w okre-
ślonych warunkach podlegają kaskadowej aktywacji, co nieuchron-
nie prowadzi do śmierci w mechanizmie apoptozy. Te wysoce wy-
specjalizowane enzymy tworzą sieć bardzo precyzyjnego przekazy-
wania informacji za pomocą proteolizy. Sieć ta jest regulatorem czyn-
ności komórek oraz czasu ich przeżycia w stanach fizjologicznych i
patologicznych.
Korzeniewska-Dyl I.
Medical University of Lodz, Poland, Department of Internal Diseases,
Nephrology and Dialysis, e-mail: ikorzeniewska@o2.pl
Caspases, a unique family of cysteine proteases, are involved in
both the initiation and execution phase of cell apoptosis. They also
play a vital role in the inflammatory responses. Caspases exist in
cells as inactive zymogenes and undergo a cascade activation, which
inevitably leads to the cell death. These highly specialized enzymes
create the network of intracellular signaling through proteolysis. The
network regulates the function and the life span of cells in physiolo-
gical and pathological states.
Słowa kluczowe: kaspazy, apoptoza, zapalenie
Key words: caspases, apoptosis, inflammation
Pol. Merk. Lek., 2007, XXIII, 138, 403
Pol. Merk. Lek., 2007, XXIII, 138, 403
Kaspazy są enzymami należącymi do rodziny proteaz cyste-
inowych (ang. cysteine-dependent aspartate-directed prote-
ases). Poprzez proteolizę dokonują aktywacji lub inaktywacji
białek, co służy precyzyjnemu przekazywania sygnałów do-
tyczących funkcji komórki i jej losów w organizmie. Pierw-
szą, zidentyfikowaną w 1993 r. kaspazą był enzym konwer-
tujący IL-1 – ICE (ang. interleukin 1 converting enzyme),
który przekształca prekursor pre-IL-1 w aktywną cytokinę
[22]. Enzym ten, nazwany kaspazą-1, występujący w komór-
kach ssaków, odznacza się podobieństwem sekwencji ami-
nokwasów do produktu genu ced-3 odpowiedzialnego za
apoptotyczną śmierć komórki u nicienia Caenorhabditis ele-
gans [26]. Od tego czasu zidentyfikowano kilkanaście enzy-
mów należących do rodziny kaspaz.
STRUKTURA KASPAZ
Kaspazy występują w komórkach jako nieczynne zymogeny
– prokaspazy. Wszystkie mają:
– prodomenę N-końcową,
– podjednostkę dużą p20, o masie cząsteczkowej około
20 kDa, która zawiera resztę cysteinową w obrębie stałe-
go fragmentu QACXG,
– C-końcową podjednostkę małą p10, o masie cząsteczko-
wej około 10 kDa.
Pomiędzy podjednostkami małą i dużą znajduje się łącz-
nik [24] (ryc. 1).
W czasie aktywacji kaspazy dochodzi do proteolizy w
obrębie łącznika, a często także do odcięcia prodomeny
PROTEOLIZA
PROTEOLIZA
NH
DED/CARD
p20
QACXG
p10
COOH
PRODOMENA
PODJEDNOSTKA DUŻA
PODJEDNOSTKA MAŁA
PROKASPAZA
p20
QACXG
p10
p10
AKTYWNA KASPAZA
GXCAQ
p20
Ryc. 1. Schemat budowy kaspaz
Fig. 1. The structure of caspases
404
I. Korzeniewska-Dyl
N-końcowej. Aktywny enzym funkcjonuje jako tetramer
utworzony z dwóch heterodimerów składających się z pod-
jednostki małej i dużej (p20
2
– p10
2
). Koniec N jednego z
heterodimerów leży naprzeciwko końca C drugiego hete-
rodimeru. Obszary decydujące o aktywności katalitycznej
kaspazy, umieszczone na obu końcach enzymu, zawiera-
ją w obrębie podjednostek p20 grupę sulfhydrylową cyste-
iny i pierścień imidazolowy histydyny. Kaspazy, jako wy-
soce specyficzne enzymy, rozpoznają sekwencję 4 ami-
nokwasów oznaczaną S4-S3-S2-S1. Dokonują cięcia za
resztą asparaginianową, zlokalizowaną w miejscu S1; na
miejscu S3 zazwyczaj znajduje się glutamina. Specyficz-
ność tych enzymów można opisać jako X-Glu-X-Asp [9].
Większość poznanych kaspaz uczestniczy w regulacji jed-
nego z dwóch procesów: tworzeniu cytokin prozapalnych,
bądź zapoczątkowaniu apoptozy, czyli zaprogramowanej
śmierci komórki. Enzymy te można sklasyfikować na pod-
stawie różnic strukturalnych (dotyczących głównie długości
domen) oraz pełnionych funkcji.
Biorąc pod uwagę strukturę enzymów, wyróżnia się kaspa-
zy mające prodomenę długą lub krótką. Prodomeną długą cha-
rakteryzują się kaspazy prozapalne (kaspaza-1, -4, -5, -11, -12,
-13, -14) oraz kaspazy inicjujące apoptozę (kaspaza-2, -8, -9,
-10). Prodomenę krótką mają kaspazy wykonawcze apoptozy
(kaspaza-3, -6, -7). Prodomena długa zawiera motyw charakte-
rystyczny dla nadrodziny, tzw. domenę śmierci, to jest domenę
aktywacji i rekrutacji kaspaz – CARD (ang. caspase activation
and recruitment domain) lub tandem złożony z dwóch domen
wykonawczych śmierci – DEDs (ang. death effector domains).
W obrębie tych fragmentów dochodzi do wzajemnego oddzia-
ływania między kaspazami, białkami adaptacyjnymi oraz recep-
torami błony komórkowej, co ma istotne znaczenie w indukcji
apoptozy lub procesów zapalnych [6, 9].
FasL
LIGAND
RECEPTOR Fas
DD
DD DD DD
NH
2
NH
2
DD
DD
D
E
D
DD
D
E
D
DD
p20
FADD
FADD
p20
p10
p10
COOH
PROKASPAZA
-8/-10
COOH
Ryc. 2. Tworzenie kompleksu aktywnego DISC: pobudzenie receptora Fas,
przy udziale białka adaptacyjnego FADD, prowadzi do rekrutacji prokaspazy
-8/-10 i aktywacji enzymu w następstwie miejscowego zwiększenia jego stę-
żenia w obrębie kompleksu
Fig. 2. DISC formation: recruitment of procaspase-8 /-10 to the DISC via
FADD upon Fas ligation; the activation of caspases occurs a result of high
concentration of enzymes within the complex
AKTYWACJA KASPAZ
Aktywacja kaspaz może następować wskutek pobudzenia
receptora śmierci znajdującego się na błonie komórkowej,
co uruchamia tzw. zewnętrzny szlak apoptozy. Do aktywacji
kaspaz może także prowadzić szlak wewnętrzny, zapocząt-
kowany zmianami strukturalnymi w obrębie mitochondrium.
Mechanizm pobudzenia receptorów błonowych, należących
do nadrodziny czynnika martwicy nowotworu TNF (ang. tumor
necrosis factor), jest najlepiej dotychczas poznanym mecha-
nizmem rozpoczynającym apoptozę. Do najważniejszych re-
ceptorów śmierci należą: antygen powierzchniowy Fas (CD95,
APO-1), receptory TNF (TNF-R1, TNF-R2) oraz antygeny DR3,
DR4, DR5 i DR6 (ang. death receptor) [6].
Związanie liganda z określonym receptorem prowadzi do
zmian w jego części cytoplazmatycznej, w tzw. domenie śmierci
– DD (ang. death domain). Zmiany w tej domenie umożliwiają
przyłączenie białek adaptacyjnych, które mają homologiczne
fragmenty DD. W dalszej kolejności następuje przeniesienie
informacji o indukcji apoptozy na kaspazy inicjujące.
Aktywacja kaspaz rozpoczyna się od ich rekrutacji do re-
ceptora śmierci za pośrednictwem białek adaptacyjnych, co
prowadzi do utworzenia aktywnego kompleksu zwanego
DISC (ang. death-inducing signaling complex; ryc. 2). W ten
sposób, na skutek pobudzenia receptora Fas przy udziale biał-
ka FADD (ang. Fas-associated death domain protein), docho-
dzi do rekrutacji kaspaz inicjujących apoptozę: -8 lub -10 [6].
Hipoteza indukowanej bliskości zakłada, że mechanizmem
prowadzącym do aktywacji kaspaz w obrębie kompleksów
DISC jest ich oligomeryzacja. Zymogeny kaspaz mają ak-
tywność proteolityczną, która może prowadzić do ich auto-
aktywacji w warunkach wysokiego miejscowego stężenia
enzymu [18]. Czynne kaspazy aktywują się wzajemnie na
zasadzie kaskady enzymatycznej. Informacja o indukcji apop-
tozy z kaspaz inicjujących przeniesiona zostaje na enzymy
wykonawcze: kaspaza-8 aktywuje prokaspazy -3, -6, -7, zaś
kaspaza-9 aktywuje prokaspazy -3 i -7 [15, 16].
Uruchomienie kaskady kaspaz, będące dla komórki mo-
mentem determinującym jej śmierć w mechanizmie apoptozy,
może także następować na szlaku wewnętrznym, zależnym
od mitochondrium. Z mitochondrium, w wyniku działania bodź-
ców chemicznych (staurosporyny, doksorubicyny, etopozydu),
promieniowania UV i gamma lub przy braku czynników wzro-
stowych uwalnia się cytochrom c, który jest istotnym składni-
kiem mitochondrialnego łańcucha elektronowego. Cytochrom
c oraz czynnik aktywacji proteaz apoptotycznych Apaf-1 łączą
się z cząsteczkami prokaspazy-9 w heptameryczny kompleks,
zwany apoptosomem. Rola apoptosomu sprowadza się do ak-
tywacji kaspazy-9 oraz przekształcenia pod jej wpływem pro-
kaspazy-3 w czynny enzym wykonawczy [1] (ryc. 3).
Kaspaza-9 może także ulegać aktywacji poprzez pobudze-
nie receptora śmierci dzięki działaniu czynnej kaspazy-8. Ka-
spaza-8 poprzez proteolizę białka Bid (należącego do rodziny
białek Bcl-2) wyzwala uwolnienie cytochromu c do cytozolu,
co w rezultacie prowadzi do aktywacji kaspazy-9 (ryc. 4).
Utworzenie apoptosomu nie jest konieczne dla zaistnie-
nia apoptozy. Jego brak wiąże się jednak ze znacząco mniej-
szą aktywnością kaspaz. Apoptosom należy zatem postrze-
gać raczej jako wzmacniacz kaskady kaspaz, a nie jej inicja-
tor [12]. Mimo różnych mechanizmów indukcji apoptozy (po-
budzenie receptora śmierci lub uwolnienie cytochromu c z
mitochondrium), w dalszych etapach tego procesu obserwu-
je się powiązanie i wzajemne nasilanie reakcji, w które zaan-
gażowane są kaspazy. Istotnym elementem łączącym obie
drogi aktywacji kaskady kaspaz jest białko Bid [11].
Mniej poznane są mechanizmy regulujące aktywację kaspaz
prozapalnych. Aktywacja kaspazy-1 i -5 (u myszy odpowiedni-
kiem kaspazy-5 jest kaspaza-11) następuje w obrębie kompleksu
zwanego inflammosomem, którego utworzenie doprowadza do
aktywacji cytokin prozapalnych IL-1 i IL-18 [13].
Proteoliza i aktywacja kaspaz może następować także z
udziałem enzymów, takich jak: granzym B (proteaza seryno-
wa cytotoksycznych limfocytów T, która jest silnym aktywa-
Kaspazy – struktura i funkcja
405
BODŹCE
APOPTOTYCZNE
CYTOCHROM c
APAF-1
PROKASPAZA-9
APOPTOSOM
MITOCHONDRIUM
CYTOCHROM c
KASPAZA-9
Ryc. 3. Aktywacja kaskady kaspaz na drodze wewnętrznej z udziałem mitochondrium
Fig. 3. The intrinsic (mitochondrial) pathway of caspase activation
FasL
Droga
zewnętrzna
Fas
DISC
Droga
wewnętrzna
FLIP
tBid
PROKASPAZY
-3/-6/-7
KASPAZA-8/-10
Bid
IAPs
Smac/DIABLO
mitochondrium
KASPAZY -3/-6/-7
cytochrom c
Faza wykonawcza
apoptozy
KASPAZA-9
APOPTOSOM
Ryc. 4. Proces apoptozy wyzwolony zostaje na drodze zewnętrznej, zapoczątkowanej pobudzeniem receptora Fas i utworzeniem kompleksu DISC, lub na
drodze wewnętrznej, przez uwolnienie cytochromu c z mitochondrium w wyniku działania bodźców apoptotycznych. Wzajemne oddziaływanie między oby-
dwoma szlakami apoptozy służy wzmocnieniu sygnału prowadzącego do fazy wykonawczej
Fig. 4. Two ways of triggering of apoptosis: the extrinsic (death receptor) pathway with DISC formation, and the intrinsic (mitochondrial) pathway with cytochro-
me c release. Both of mechanisms influence each other, which amplifies the apoptotic signal
torem prokaspazy-3 i -7), katepsyna G (proteaza serynowa,
aktywująca prokaspazę-7), kalpaina, apoptotyczna proteaza
serynowa p24) oraz katepsyna D [3].
wacji kaspaz może zostać zahamowana przez białka wiążące
się z kaspazami, takie jak: BAR, Bap 31 oraz FLIP [25].
Do inhibitorów kaspaz wytępujących w komórkach ssa-
ków należą ludzkie białka IAPs (ang. inhibitors of apopto-
sis), takie jak: XIAP, cIAP-1, cIAP-2, NAIP, surwiwina. IAPs
hamują aktywność kaspaz: -3, -7 i -9, a więc są antagoni-
stami wspólnej drogi aktywacji kaspaz [4]. Białka IAPs, jako
endogenne inhibitory kaspaz, zapobiegają spontanicznej au-
toaktywacji enzymów indukowanej miejscowym zwiększe-
niem ich stężenia w zdrowych komórkach [18]. Endogen-
nym inhibitorem kaspaz wydaje się być także tlenek azotu
(NO), który poprzez S-nitrozylację reszty cysteinowej kas-
paz znosi ich aktywność proteolityczną [10].
SUBSTRATY KASPAZ
Do substratów kaspaz należy kilkaset białek, które można
przyporządkować do kilku grup (tab. 1) [3].
INHIBITORY KASPAZ
Potwierdzono istnienie naturalnych inhibitorów kaspaz. Nale-
żą do nich serpina CrmA wirusa ospy krowiej, inaktywująca
kaspazę-1 i -8 oraz białko p35 baculowirusa, które inaktywuje
większość kaspaz [2]. Apoptozie uruchomionej na drodze
wewnętrznej zapobiegają: białko TUCAN (inaktywujące kaspa-
zę-9), kinaza Akt (inaktywujaca Bid i kaspazę-9) oraz anty-
apoptotyczne białka z rodziny Bcl-2. Zewnętrzna droga akty-
UMIEJSCOWEINIE I BIOLOGICZNA ROLA
KASPAZ
Wystepowanie prokaspazy-2 stwierdzono w jądrze komór-
kowym i aparacie Golgiego, cytozolu oraz mitochondrium, a
406
I. Korzeniewska-Dyl
Tabela 1. Substraty kaspaz
Table 1. Substrates of caspases
Grupy białek
Funkcja białek
Przykłady białek
Białka nadzorujące proces apoptozy
– proapoptotyczne
prokaspazy
– antyapoptotyczne
rodzina białek Bcl-2
Białka odpowiadające za zmiany strukturalne
– powodujące kondensację
w komórce
chromatyny
ACINUS
– fragmentujące nić DNA
DNAzy, endonukleaza CAD (caspase-activated deoxyribonuclease)
– enzymy naprawcze, kinazy,
ICAD (inhibitor of caspase-activated DNAse),
polimerazy
PARP (polimeraza poli-ADP-rybozy),
kinazy: PAK-2, PKC (izoformy
i
), DNA-PK (DNA-activated
protein kinase)
Białka strukturalne
Histony
– jądra komórkowego
Laminy – ich rozkład prowadzi do kondensacji chromatyny
– cytoszkieletu
(podlegają działaniu kaspazy-6)
Keratyna, aktyna
Gelsolina (ulega proteolizie pod wpływem kaspazy-3)
Fodryna – jej rozkład prowadzi do utworzenia ciałka apoptotycznego
Inne białka
związane z chorobami
Preseniliny, białko Huntingtona, atrofina-1
zwyrodnieniowymi
prokaspazy-12 na powierzchni siateczki endoplazmatycznej.
Pozostałe prokaspazy inicjujące (-1, -8, -9, -11) oraz wyko-
nawcze (-3, -7, -6) rozmieszczone są przede wszystkim w
cytoplazmie [2]. Kaspazy mają zdolność do przemieszcza-
nia się w obrębie komórki, co ma na pewno duże znaczenie
w regulacji apoptozy [20].
Kaspaza-1 jest najlepiej poznaną kaspazą biorącą udział
w aktywacji cytokin pozapalnych. Aktywuje prekursory IL-1
oraz IL-18 (czynnik indukujący dla interferonu ) [5]. Dane
na temat funkcji kaspazy-1 są wyjątkowo zróżnicowane. Nie
wyklucza się jej udziału w procesie apoptozy [19]. W warun-
kach in vitro obserwowano, że może przez proteolizę akty-
wować prokaspazy wykonawcze [2].
Kaspaza-1 oraz kaspaza-5 biorą udział w tworzeniu kom-
pleksów białkowych zwanych inflammosomami [13], których
powstanie, mimo zaangażowania kaspaz, nie musi wiązać
się z apoptozą [14]. Prawdopodobnie ograniczona aktywność
kaspaz: -1, -2, -8 i -10, może prowadzić do aktywacji czynni-
ka NF-B o działaniu antyapoptotycznym [7].
Przy braku możliwości utworzenia apoptosomu (np. w
komórkach hemopoetycznych nie wytwarzających czynnika
Apaf-1) apoptoza następuje w nie do końca wyjaśniony spo-
sób, w którym kaspaza-1 bezpośrednio aktywuje wykonaw-
czą kaspazę-7 [12]. Kaspaza-1 wydaje się zatem spełniać
dwojaką rolę: zależnie od działającego na nią aktywatora
może pełnić funkcję enzymu zapalenia lub apoptozy.
Kaspazy -2, -3, -6, -7, -8, -9 i -10 uczestniczą w mechani-
zmie zaprogramowanej śmierci komórki. Kaspaza-3 jest od-
powiedzialna za kondensację chromatyny, degradację DNA
oraz rozkład wielu substratów (wimentyny, topoizomerazy I,
białka STAT-1, XIAP, Rb, gelsoliny, -fodryny, PARP). Dzięki
mnogości substratów kaspaza-3 wydaje się być najważniej-
szą spośród kaspaz wykonawczych. Pomiar jej aktywności
służy do oceny nasilenia procesu apoptozy [25]. Bardziej
ograniczoną rolę w fazie wykonawczej apoptozy pełnią ka-
spaza-6 (degradacja laminy A) oraz -7 (proteoliza PARP, frag-
mentacja DNA) [20].
Kaspaza-2, zlokalizowana w jądrze komórkowym i w
aparacie Golgiego, prawdopodobnie może wyzwalać apop-
tozę bezpośrednio z jądra komórkowego [2]. Do jej akty-
wacji dochodzi w obrębie kompleksu zwanego PIDDoso-
mem, który tworzy się w odpowiedzi na uszkodzenia DNA
[23]. Kaspaza-2 nie ma możliwości bezpośredniej aktywa-
cji innych kaspaz, może natomiast poprzez rozkład białka
Bid doprowadzać do uwolnienia cytochromu c z mitochon-
drium [8].
Kaspaza-10, podobna pod względem budowy do kaspa-
zy-8, w czasie indukcji apoptozy na skutek pobudzenia re-
ceptora Fas lub TRAIL, podlega rekrutacji do kompleksu
DISC. Kaspaza-10 nie może jednak w pełni funkcjonalnie
zastąpić kaspazy-8, ze względu na obserwowane różnice w
substratach obu enzymów [21].
Rola kaspazy-12 nie jest do końca wyjaśniona. Postuluje
się jej udział w niezależnym od mitochondrium szlaku we-
wnętrznym apoptozy wywołanym uszkodzeniem siateczki en-
doplazmatycznej – ER (ang. endoplasmic reticulum) i aktywa-
cją białek Bax i Bak [27]. Bodźcem dla aktywacji kaspazy-12
może być także obniżone stężenie białek w osoczu oraz inhi-
bitor syntezy białek – anizomycyna [2]. Kaspaza-12 niezależ-
nie od Apaf-1 i apoptosomu może aktywować kaspazę-9 [17].
Uważa się, że wysoka całkowita aktywność kaspaz jest
niezbędna do wystąpienia apoptozy w pewnych typach ko-
mórek. W innych natomiast, przy niskiej aktywności ka-
spaz dochodzi do uruchomienia alternatywnych szlaków
apoptozy [2].
Rodzina kaspaz stanowi różnorodną grupę enzymów.
Mimo podobieństw strukturalnych, kaspazy angażują się w
procesy prowadzące do zupełnie przeciwstawnych efektów,
takich jak: różnicowanie komórek albo ich śmierć w mecha-
nizmie apoptozy. Ze względu na różnorodność funkcji, mno-
gość substratów i kaskadowość aktywacji kaspazy stanowią
doskonały przykład precyzyjnie działającej sieci przekazu
informacji na poziomie komórkowym.
PIŚMIENNICTWO
1. Acehan D., Jiang X., Morgan DG. i wsp.: Three-dimensional structure of
the apoptosome: implications for assembly, procaspase-9 binding, and
activation. Mol. Cell, 2002, 9, 423-432.
2. Adams J.M.: Ways of dying: multiple pathways to apoptosis. Genes Dev.,
2003, 17, 2481-2495.
3. Cryns V., Yuan J.: Proteases to die for. Genes Dev., 1998, 12, 1551-
1570.
4. Deveraux Q.L., Roy N., Steinnicke H.R. i wsp.: IAPs block apoptotic event-
sinduced by caspase-8 and cytochrome c by direct inhibition of distinct
caspases. EMBO J., 1998, 17, 2215-222l.
5. Ghayur T., Banerjee S., Hugunin M. i wsp.: Caspase-1 processes IFN-
gamma-inducing factor and regulates LPS-induced INF-gamma produc-
tion. Nature, 1997, 386, 619-623.
6. Ho P., Hawkins C.J.: Mammalian initiator apoptotic caspases. FEBS Jo-
urnal, 2005, 272, 5436-5453.
7. Lamkanfi M., Declercq W., Vanden Berghe T. i wsp.: Caspases leave the
beaten track: caspase-mediated activation of NF-
B. J. Cell Biol., 2006,
173, 165-171.
8. Lassus P., Optitz-Araya X., Lazebnik Y. i wsp.: Requirement for caspase-
2 in stress-induced apoptosis before mitochondrial permeabilization. Cell,
2002, 297, 1352-1354.
9. Lavrik I.N., Golks A., Krammer P.H., i wsp.: Caspases: pharmacological
manipulation of cell death. J. Clin. Invest., 2005, 115, 2665-2672.
10. Li J., Billiar T.R., Talanian R.V. i wsp.: Nitric oxide reversibly inhibits se-
ven members of the caspase family via S-nitrosylation. Biochem. Bio-
phys. Res. Commun., 1997, 240, 419-424.
11. Luschen S., Ussat S., Kronke M. i wsp.: Claevage of human cytosolic
phospholipase A2 by caspase-1 (ICE) and caspase-8 (FLICE). Biochem.
Biophys. Res. Commun., 1998, 253, 92-98.
Kaspazy – struktura i funkcja
407
12. Marsden V., O'Connor L., O'Reilly L.A. i wsp.: Apoptosis initiated by Bcl-
2-regulated caspase activation independently of the cytochrome c/Apaf-
1/caspase-9 apoptosome. Nature, 2002, 419, 634-637.
13. Martinon F., Tschopp J.: Inflammatory caspases: linking and intracellular inna-
te immune system of autoinflammatory diseases. Cell, 2004, 117, 561-574.
14. Martinon F., Tschopp J.: NLRs join TLRs as innate sensors of pathogens.
Trends Immunol., 2005, 26, 447-454.
15. Muzio M., Salvesen GS., Dixit VM. i wsp.: FLICE induced apoptosis in a
cell-free system. Cleavage of caspase zymogens. J. Biol. Chem., 1997,
272, 2952-2956.
16. Muzio M., Stockwell BR., Stennicke HR. i wsp.: An induced proximity
model for caspase-8 activation. J. Biol. Chem., 1998, 273, 2926-2930.
17. Rao R.V., Castro-Obregon S., Frankowski H. i wsp.: Coupling endopla-
smic reticulum stress to the cell death program: An Apaf-1-inependent
intrinsic pathway. J. Biol. Chem., 2002, 277, 21836-21842.
18. Salvesen G.S., Dixit V. M.: Caspase activation: The induced-proximity
model. Proc. Natl. Acad. Sci USA, 1999, 96, 10964-10967.
19. Schlegel J., Peters I., Orrenius S. i wsp.: CPP32/Apopain is a key inte-
leukin 1
22. Thornberry N.A., Bull H.G., Calaycay J.R. i wsp.: A novel heterodimeric
cysteine protease is required for inteleukin-1
processing in monocytes.
Nature, 1992, 356, 768-774.
23. Tinel A., Tschopp J.: The PIDDosome, a protein complex implicated in
activation of caspase-2 in response to genotoxic stress. Science, 2004,
304, 843-846.
24. Wilson K.P., Black J.-A.F., Thomson J.A. i wsp.: Structure and me-
chanism of inteleukin-1
-converting enzyme. Nature, 1994, 370, 270-
275.
25. Wolf B.B., Green D.R.: Suicidal tendencies: apoptotic cell death by ca-
spase family proteinases. J. Biol. Chem., 1999, 274, 20049-20052.
26. Yuan J., Shaham S., Ledoux S. i wsp.: The C. elegans cell death gene
ced-3 encodes a protein similar to mammalian inteleukin-1
-converting
enzyme. Cell, 1993, 75, 641-652.
27. Zong W.X., Li C., Hatzuvassiliou G. i wsp.: Bax and Bak can localize to
the endoplasmic reticulum to initiate apoptosis. J. Cell. Biol., 2003, 162,
59-69.
converting enzyme-like protease involved in Fas-mediated apop-
tosis. J. Biol. Chem., 1996, 271, 1841-1844.
20. Smolewski P.: Rola kaspaz w procesie apoptozy. Postępy Hig. Med. Dosw.,
2003, 57, 335-354.
21. Sprick M.R., Rieser E., Stahl H. i wsp.: Caspase-10 is recruited to and
activated at the native TRAIL and CD95 death-inducing signaling com-
plexes in a FADD-dependent manner but can not functionally substitute
caspse-8. EMBO J., 2002, 21, 4520-4530.
Grant KBN nr 2 P05B 083 30
Otrzymano: 24 kwietnia 2007 r.
Adres: Irmina Korzeniewska-Dyl, Klinika Chorób Wewnętrznych, Nefrologii
i Dializoterapii, Uniwersytecki Szpital Kliniczny nr 2 w Łodzi, 90-549 Łódź,
ul. Żeromskiego 113, tel.: 042 639 35 71, fax: 042 639 37 30,
e-mail: ikorzeniewska@o2.pl
XXVII Congres of the European Academy of Allergology
and Clinical Immunology
Barcelona, Spain, 7–11 June, 2008
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
  • zanotowane.pl
  • doc.pisz.pl
  • pdf.pisz.pl
  • klobuckfatima.xlx.pl