Kierunki badań nad determinantami struktury kapitału przedsiębiorstwa a Polsce, NAUKOWE

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
//-->ZeszytyNaukowe nr 12Katarzyna ŁachKraków 2012POLSKIE TOWARZYSTWO EKONOMICZNEUniwersytet Ekonomiczny w KrakowieKierunki badań nad determinantamistruktury kapitału przedsiębiorstww Polsce1. WprowadzenieZarządzanie strukturą kapitału przedsiębiorstwa pozostaje nadal jednymz najczęściej podejmowanych, lecz równocześnie jednym z najbardziej kontro-wersyjnych zagadnień współczesnych finansów. Od końca lat 50. ubiegłego stu-lecia, kiedy dzięki pracom F. Modiglianiego i M. Millera powstał teoretycznyzarys związku między strukturą kapitału a wartością przedsiębiorstwa, powstałaogromna liczba publikacji naukowych rozwijających ten temat. W większo-ści z nich dominują jednak rozważania teoretyczne. Badań empirycznych jeststosunkowo niewiele, a większość z nich przeprowadzonych zostało w StanachZjednoczonych. Studia literatury wskazują, że stosunkowo niewiele badań doty-czących struktury kapitału i kształtujących ją czynników zostało zrealizowanychw Polsce, na danych dotyczących przedsiębiorstw polskich.Determinanty struktury kapitału wymieniane w licznych artykułach nauko-wych, jak również w niemal wszystkich podręcznikach z zakresu finansówprzedsiębiorstw, stanowią pewne prawidłowości, hipotezy, które nie zawsze sąweryfikowane badaniami empirycznymi. Dlatego celem niniejszego artykułu jestpróba syntetycznej prezentacji wyników kilku przeprowadzonych badań empi-rycznych nad determinantami struktury kapitału polskich przedsiębiorstw.186Katarzyna Łach2. Istota determinant struktury kapitału przedsiębiorstwUdział poszczególnych źródeł finansowania w strukturze kapitałowej przed-siębiorstw był od wielu lat i nadal jest przedmiotem wielu dyskusji i polemik,zarówno w środowiskach biznesowych, jak i naukowych. W zakresie teorii struk-tury kapitału rozwinęły się nurty wskazujące na istnienie czynników, które wpły-wają na poziom zadłużenia w przedsiębiorstwach.Problematyka determinant struktury kapitału jest tematem licznych opraco-wań, artykułów, a nawet monografii. W każdej publikacji dotyczącej strukturykapitału wymienia się mniejszy lub większy zbiór determinant jej kształtowania.Determinanty struktury kapitału są także tematem wielu publikacji zagranicz-nych (np. [Graham i Leary 2011; Suhaila i Mahmood 2008; Graham i Harvey2001, 2002, 2003; Vasiliou i Daskalakis 2009; Fama i French 1998; Bancel i Mit-too 2002; Antoniou, Guney i Paudyal 2008; Huang i Song 2002]). Dogłębne stu-dia literatury prowadzą jednak do stwierdzenia, że po pierwsze, występuje wielenieścisłości w zakresie i rozumieniu poszczególnych czynników, a po drugie,sama istota determinant struktury kapitału nie została jednoznacznie zdefinio-wana. Pojęcie determinant może być dwojako rozumiane.Pierwsze podejście ściśle wiąże się z definicją struktury kapitału. Otóż jeślijest nią określona proporcja między kapitałami własnymi a obcymi, to determi-nanty struktury kapitału określają czynniki wpływające na tę proporcję. Inaczejmówiąc, określają, co wpływa na dany poziom zadłużenia (dźwigni finansowej)w przedsiębiorstwie. Taka koncepcja jest najczęściej prezentowana w literaturze,zarówno w ujęciu teoretycznym, jak i empirycznym. Większość badań w tymzakresie polega na wyznaczeniu czynników skorelowanych z poziomem zadłu-żenia przedsiębiorstw.Niektórzy autorzy przyjmują, że determinanty struktury kapitału to kryte-ria wyboru źródeł finansowania, rozumiane jako określona forma pozyskiwaniakapitału własnego (dodatkowy kapitał podstawowy, zysk zatrzymany) lub obcego(kredyt bankowy, długo- i krótkoterminowy, pożyczka, emisja dłużnych papierówwartościowych, zobowiązania operacyjne). W tym ujęciu determinanty wpływająna podjęcie decyzji o pozyskaniu kapitału z określonego źródła (w określonej for-mie), kiedy zachodzi potrzeba podwyższenia kapitału przedsiębiorstwa.W literaturze obydwa ujęcia determinant struktury kapitału są niejednokrot-nie mylone. W wielu opracowaniach wymieniana jest duża liczba czynników,wyszczególnianych nieco bezkrytycznie i bez oparcia się na wynikach badańempirycznych. Często determinanty te są jedynie wspomniane, bez wskazania,w jakim kierunku i z jaką siłą oddziałują na strukturę kapitału. Mogłoby to więcsugerować, że autorzy myślą nie o czynnikach wpływających na dany poziomKierunki badań nad determinantami struktury...187zadłużenia, ale o uwarunkowaniach podejmowania decyzji o pozyskiwaniudodatkowych kapitałów.Powyższe okoliczności sprawiają, że w literaturze przedmiotu znaleźć możnabardzo długą listę czynników określanych mianem determinant struktury kapi-tału. Wiele z nich pokrywa się, wiele w różnych pozycjach literatury występujepod różnymi nazwami. W kolejnym punkcie podjęto próbę zaprezentowaniaposzczególnych sposobów ich klasyfikacji, jak również syntezy.3. Klasyfikacja determinant struktury kapitałuIstnieje wiele kryteriów podziału determinant struktury kapitału. Najczę-ściej determinanty dzieli się według ich związku z otoczeniem przedsiębiorstwa(makro- i mikroekonomiczne) oraz możliwości reagowania na nie przez firmę(wewnętrzne i zewnętrzne). W tabeli 1 zaprezentowano różne sposoby wyodręb-niania determinant w literaturze przedmiotu.Tabela 1. Kryteria podziału determinant struktury kapitałuKryteriumMożliwość reagowaniaprzedsiębiorstwa nadeterminanty [Hamroli Sieczko 2006; Tokarski2006]DeterminantyWewnętrzne (endoge-niczne)Zewnętrzne (egzoge-niczne)WyjaśnienieMogą być w dużej mierze kształtowaneprzez sam podmiot gospodarczyObejmują zmienne, które nie mogą byćprzedmiotem wpływu pojedynczej firmyZwiązane z otoczeniem konkurencyj-nym (otoczeniem bliższym). Wynikająze wzajemnych stosunków międzypodmiotami i są kształtowane w samymprzedsiębiorstwieZwiązane z otoczeniem dalszym, makro-otoczeniem przedsiębiorstwaSą mierzalne i mogą być przedmiotembadań metodami ilościowymiSą niemierzalne. W badaniach stosuje sięmetody jakościowe, subiektywneWynikają z przepisów prawaWynikają z sytuacji finansowej pod-miotuZwiązek determinantz otoczeniem przedsię-Mikroekonomicznebiorstwa [Iwin-Garzyńskai Adamczyk 2009;Ickiewicz 1996; Błach2009]MakroekonomiczneMożliwość skwantyfiko-wania detrminant [Baro-wicz 2012]Specyfika determinant[Kowalik 2009]IlościoweJakościowePrawneEkonomiczne (finan-sowe)188cd. tabeli 1KryteriumSposób podejścia dowyodrębnienia determi-nant [Szczepaniak 2009]DeterminantySubiektywneObiektywneCzynniki zachęcającedo zwiększania zadłu-żeniaCzynniki zniechęca-jące do zwiększaniazadłużeniaKatarzyna ŁachWyjaśnienieWynikają ze specyfiki danego przedsię-biorstwaWyznaczają dostępność różnych formfinansowania wszystkim podmiotomfunkcjonującym we wspólnym otoczeniuOkreślają korzyści płynące z dodatko-wych kapitałów obcychWskazują na koszty zwiększania zadłu-żeniaWpływ na poziom dźwi-gni finansowej (zadłuże-nia) [Duliniec 2011]Źródło: opracowanie własne.Poniżej zaprezentowano wynik studiów literatury z zakresu determinantstruktury kapitału. Wymienione czynniki zostały w poszczególnych publikacjachopisane jako determinanty struktury kapitału. Determinanty zgrupowano wedługnajczęściej stosowanego w literaturze kryterium, jakim jest podział na czynnikimakroekonomiczne i mikroekonomiczne (tabela 2).Tabela 2. Determinanty struktury kapitału wymieniane w literaturze przedmiotuDeterminanty mikroekonomiczneDostępnośćKosztElastycznośćRyzyko finansoweRyzyko operacyjneRentownośćStabilność sprzedażyPłynność finansowaPolityka dywidendPostawa właścicieliPostawa menedżerówWielkość przedsiębiorstwaForma prawna przedsiębiorstwaDeterminanty makroekonomiczneSystem podatkowyPolityka pieniężnaUwarunkowania prawneKoniunktura gospodarczaRynek kapitałowyInflacjaŹródło: opracowanie własne na podstawie: [Błach 2009, s. 87–106; Łukasik 1998, s. 32–51;Finanse spółki…2009, s. 127–220; Iwin-Garzyńska i Adamczyk 2009, s. 61–66; Tokarski 2006,s. 128–143; Grzywacz 2008, s. 177–199; Jajuga i Słoński 1997, s. 247–275; Jerzemowska 1999,s. 29–60; Skowronek-Mielczarek 2003, s. 133–135].Kierunki badań nad determinantami struktury...189Determinanty są wzajemnie powiązane. Na przykład określona polityka pie-niężna jest wynikiem aktualnej i spodziewanej inflacji, koniunktury gospodar-czej. Stanowione na bieżąco prawo, również podatkowe, jest także efektem obec-nej sytuacji gospodarczej, inflacji itp. Rozwój rynku finansowego zależy m.in. odobowiązującego prawa czy sytuacji gospodarczej.Podobne powiązania zauważyć można także w odniesieniu do determinantmikroekonomicznych. Najsilniejszy związek istnieje między kosztem i dostęp-nością kapitału a pozostałymi czynnikami. Rentowność, stabilność sprzedaży,płynność, aktualny poziom zadłużenia (dźwignia finansowa), a więc ogólniekondycja finansowa przedsiębiorstwa, determinują koszt pozyskanego kapitału,a także jego dostępność. Istnieje także ścisły związek między kosztem a dostęp-nością kapitału. Biorąc pod uwagę to, że warunkiem zasadności ekonomicznejangażowania kapitału w działalność gospodarczą jest koszt niższy niż efektyw-ność jego wykorzystania (stopa zwrotu z zainwestowanego kapitału), kapitałobarczony kosztem wyższym jest dla firmy niedostępny.4. Przegląd badań empirycznych nad determinantamistruktury kapitału polskich przedsiębiorstwW badaniach empirycznych nad determinantami struktury kapitału przewa-żają dwa podejścia. Pierwsze z nich, spotykane najczęściej, polega na analizierelacji pomiędzy wybranymi czynnikami a poziomem zadłużenia za pomocązwiązków korelacyjnych. Czynniki te (zmienne objaśniające względem zmiennejobjaśnianej, którą jest poziom zadłużenia) obliczane są jako wskaźniki odpowied-nio dobranych danych ze sprawozdań finansowych przedsiębiorstw. Najczęściejsą nimi:– struktura aktywów, nazywana też specyfiką branży (rzeczowe aktywatrwałe / aktywa ogółem, oraz wartości niematerialne i prawne / aktywa),– rentowność sprzedaży (wynik finansowy netto lub z działalności operacyj-nej / przychody ze sprzedaży),– rentowność aktywów (wynik finansowy netto lub z działalności operacyj-nej / aktywa),– płynność (aktywa obrotowe / aktywa ogółem),– koszt kapitału (wynik finansowy netto + odsetki / kapitał własny + obcy),– wielkość firmy (wartość przychodów ze sprzedaży lub wartość aktywów),– perspektywy wzrostu (procentowa zmiana przychodów ze sprzedaży lubprocentowa zmiana aktywów),– unikalność produktu (koszty sprzedaży / przychody ze sprzedaży), [ Pobierz całość w formacie PDF ]
  • zanotowane.pl
  • doc.pisz.pl
  • pdf.pisz.pl
  • klobuckfatima.xlx.pl