Kedzior Pedagogika zabawy, Pedagogika

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
El
Ŝ
bieta K
ę
dzior-Niczyporuk
Pedagogika zabawy jako metodyka pracy z grup
ą
Pedagogika zabawy to pomocnicza metodyka pracy z grup
ą
, symboliczne okre
ś
lenie
metodycznych poszukiwa
ń
. Jej celem
1
jest dostarczenie osobom, pracuj
ą
cym z ró
Ŝ
nymi
grupami wiekowymi, rozmaitych pomysłów, umo
Ŝ
liwiaj
ą
cych
ś
wiadom
ą
, kreatywn
ą
,
prowadz
ą
c
ą
do twórczych rozwi
ą
za
ń
prac
ę
z uczestnikami grupy, metod oddziałuj
ą
cych na
sfer
ę
emocjonaln
ą
człowieka, sprzyjaj
ą
cych ujawnieniu pozytywnych uczu
ć
. Ró
Ŝ
norodne
propozycje interakcji w grupie w celu ułatwienia kontaktu mi
ę
dzy uczestnikami, ale tak
Ŝ
e
ka
Ŝ
dego z samym sob
ą
, umo
Ŝ
liwiaj
ą
odkrywanie samego siebie, swej warto
ś
ci jako
człowieka, swoich zalet i predyspozycji, słu
Ŝą
akceptacji swoich mo
Ŝ
liwo
ś
ci i ogranicze
ń
(tak
Ŝ
e fizycznych) i sprzyjaj
ą
rozwojowi społecznemu, wzmacniaj
ą
c poczucie akceptacji
i bezpiecze
ń
stwa. Metody s
ą
tak dobrane, aby wyzwalały aktywno
ść
i zaanga
Ŝ
owanie
uczestników przy realizacji wspólnych celów, jakie przyjmuje grupa
2
, a tak
Ŝ
e ułatwiały
wymian
ę
my
ś
li i odczu
ć
bez l
ę
ku przed ocen
ą
ze strony innych. Ma to sprzyja
ć
m.in. u
ś
wiadomieniu sobie i zrozumieniu konkretnego problemu i wspólnemu poszukiwaniu
jego rozwi
ą
za
ń
, a tak
Ŝ
e przekazywaniu okre
ś
lonych tre
ś
ci i uczeniu si
ę
.
Pedagogika zabawy rozwin
ę
ła si
ę
w latach 70. XX wieku w Stanach Zjednoczonych,
Niemczech i Austrii. Była wynikiem rozwoju my
ś
li pedagogicznej czerpi
ą
cej z wielu
ź
ródeł –
idei i kierunków w psychologii i pedagogice, wynikiem poszukiwa
ń
dróg wspierania rozwoju
człowieka, polepszania komunikacji interpersonalnej oraz integracji grupy; opierała si
ę
na
praktycznych do
ś
wiadczeniach nauczycieli i wychowawców. Austriacki pedagog, Toni
Wimmer, podaje trzy najwa
Ŝ
niejsze – według niego –
ź
ródła pedagogiki zabawy:
–
„animacja” z krajów łaci
ń
skich, wolna i polityczna sztuka teatralna, teatr uliczny, teatr
improwizacji, komedia dell’arte, „animatione” (Włochy) i „animation culturelle” (Francja);
–
ruch „New games” (Bill Michaelis, USA) z zasadami: „baw si
ę
fair”, „baw si
ę
intensywnie”, „nie rób nikomu przykro
ś
ci”, zabawa młodzie
Ŝ
y i dorosłych w du
Ŝ
ych
grupach;
1
Por.: Z. Zaorska,
Pedagogika zabawy – metodyka pracy z grup
ą
(w:)
Wprowadzenie do pedagogiki zabawy.
Wybór tekstów drukowanych w „Kropli” w latach 1992 – 1994,
wybór i redakcja E. K
ę
dzior-Niczyporuk,
Wydawnictwo KLANZA, Lublin 2003.
2
Por.: Z. Zaorska,
Sztuka zabawy
, „Carpe diem” 1998, nr 4.
–
terapia jednostkowa i grupowa okre
ś
lone jako młoda nauka socjalna i jako droga do
społecznego samodo
ś
wiadczenia
3
.
Sama pedagogika zabawy nie jest teori
ą
, nawi
ą
zuje do teorii psychologii humanistycznej
i pedagogiki postaci (Gestalt). Próbuje przeło
Ŝ
y
ć
zało
Ŝ
enia teoretyczne współczesnej
humanistyki na propozycje takich sytuacji, w których uczestnicy mogliby rozwija
ć
swoje
najlepsze cechy. Sił
ą
przewodni
ą
jest tu bowiem wiara w człowieka, w potencjał jego
twórczych mo
Ŝ
liwo
ś
ci, w jego zdolno
ść
uczenia si
ę
w oparciu o własne do
ś
wiadczenia.
Jednostka traktowana jest jako niepodzielna cało
ść
(koncepcja holistyczna), wa
Ŝ
ne s
ą
jej
emocje, uczucia, dotychczasowe do
ś
wiadczenia. Wi
ę
kszo
ść
interakcji mi
ę
dzy prowadz
ą
cym
a członkami grupy (nauczycielem a uczniami) zachodzi w sposób interpersonalny. Ka
Ŝ
dy jest
zach
ę
cany do przyj
ę
cia odpowiedzialno
ś
ci za to, co robi. Uwaga koncentruje si
ę
na
ś
wiadomo
ś
ci siebie w sytuacji „tu i teraz”, tera
ź
niejszo
ś
ci własnego prze
Ŝ
ycia,
do
ś
wiadczenia. Uczestnicy ucz
ą
si
ę
w ten sposób,
Ŝ
e to, czego do
ś
wiadczaj
ą
, odczuwaj
ą
, jest
czym
ś
realnym, prawdziwym,
Ŝ
e to wła
ś
nie powinno by
ć
materiałem, baz
ą
do podejmowania
dalszych decyzji i wyborów
4
.
Omawiana metodyka „czerpie z bogatego zasobu ludzkich do
ś
wiadcze
ń
na polu prostej,
spontanicznej zabawy. Ta najprostsza w swych regułach aktywno
ść
, z pozoru jedynie
dzieci
ę
ca, mo
Ŝ
e sta
ć
si
ę
cennym działaniem z punktu widzenia pedagogicznego. Zyskuje inn
ą
rang
ę
, nie pełni ju
Ŝ
roli »wypełniacza« czasu wolnego, lecz staje si
ę
impulsem do kreowania
atmosfery działania i sprzyja skutecznej komunikacji pomi
ę
dzy członkami społeczno
ś
ci,
uczy, jak wyra
Ŝ
a
ć
emocje”
5
. Zabawa staje si
ę
metod
ą
pracy, sposobem na o
Ŝ
ywianie grupy
i budowanie klimatu współpracy. „Zabawa w tym kontek
ś
cie jest jedn
ą
z metod, dzi
ę
ki
którym człowiek mo
Ŝ
e lepiej pozna
ć
swoje mo
Ŝ
liwo
ś
ci, zrozumie
ć
motywy własnych działa
ń
i do
ś
wiadczy
ć
rado
ś
ci w kontakcie z drugim człowiekiem”
6
. Zabawa zaspakaja bowiem ró
Ŝ
ne
potrzeby człowieka: psychiczne, fizyczne, duchowe i społeczne. Przynosi rado
ść
i zadowolenie ze wspólnego odkrywania i prze
Ŝ
ywania pewnych tre
ś
ci, stymuluje radosne
i twórcze poznanie siebie nawzajem, ułatwia kieruj
ą
cemu
ś
wiadome bycie z grup
ą
.
To przyjemnie sp
ę
dzony czas, ale tak
Ŝ
e jeden ze sposobów uczenia si
ę
siebie i
ś
wiata. Dzi
ę
ki
3
Por.: Z. Zaorska,
Tło teoretyczne pedagogiki zabawy
, „Grupa i Zabawa” 1995, nr 1.
5
Z. Hofman,
O mo
Ŝ
liwo
ś
ciach wykorzystania pedagogiki zabawy w działaniach wychowawczych
, „Grupa
i Zabawa” 2000, nr 1., s. 7.
6
G. Walczewska-Klimczak,
Czy pedagogika zabawy potrzebna jest bibliotekarzom?
, „Poradnik Bibliotekarza”
1999, nr 3., s. 4.
Por.: T. Wimmer,
Wprowadzenie do pedagogiki zabawy. Do
ś
wiadczenia osobiste
, „Grupa i Zabawa” 1998,
nr 2.
4
zabawie mo
Ŝ
emy nabywa
ć
okre
ś
lone umiej
ę
tno
ś
ci fizyczne, intelektualne i emocjonalne,
rozwija
ć
sprawno
ść
my
ś
lenia, pomysłowo
ść
, wzbogaca
ć
słownictwo, uczy
ć
si
ę
ról
społecznych. Zabawa stanowi tak
Ŝ
e czynnik integruj
ą
cy grup
ę
– dzi
ę
ki bogatym
ró
Ŝ
norodnym formom kontaktu mog
ą
powsta
ć
lepsze relacje mi
ę
dzy uczestnikami działa
ń
.
W tej metodyce zabawa jest rozumiana „jako droga interakcji, równie
Ŝ
z nie daj
ą
cym si
ę
z góry ustali
ć
wynikiem. Proces i prze
Ŝ
ycia s
ą
istotne i zast
ę
puj
ą
metody zabawowe
o w
ą
skich regułach, z bezwarunkowo niezb
ę
dnymi, przewidywalnymi wynikami”
7
. Pedagog
zabawy zdaje si
ę
„na interakcj
ę
, jest nauczaj
ą
cym w
Ŝ
ywym procesie o cz
ę
sto
nieprzewidywalnym rozwoju i zaskakuj
ą
cych wynikach”
8
. Dlatego te
Ŝ
tak ogromn
ą
wag
ę
przykłada si
ę
w pedagogice zabawy do zachodz
ą
cego w trakcie spotka
ń
procesu grupowego
9
,
który powinien stanowi
ć
podstaw
ę
do planowania pracy z grup
ą
. Scenariusze zaj
ęć
powinny
by
ć
elastyczne, modyfikowane w zale
Ŝ
no
ś
ci od potrzeb grupy, relacji zachodz
ą
cych mi
ę
dzy
jej członkami, panuj
ą
cego nastroju, towarzysz
ą
cych działaniu emocji oraz kondycji
psychicznej i fizycznej uczestników.
Anton Wimmer wymienia nast
ę
puj
ą
ce cechy pedagogiki zabawy
10
:
–
rado
ść
,
–
wspólne odkrywanie i prze
Ŝ
ywanie,
–
pobudzanie do wspólnego warto
ś
ciowego prze
Ŝ
ywania zamiast zwalczania si
ę
i tworzenia
zale
Ŝ
no
ś
ci: zwyci
ę
zcy – zwyci
ęŜ
eni,
–
anga
Ŝ
owanie w gry wielorako
ś
ci naszego umysłu i mo
Ŝ
liwo
ś
ci, wyra
Ŝ
ania i kontaktowania
si
ę
uczestników poprzez odczucia cielesne, ruch, taniec itp.,
–
bezpo
ś
rednie kontakty nawi
ą
zywane według własnego uznania, pozyskiwanie członków
innych grup zamiast wzajemnej obserwacji,
–
kształtowanie postawy nauczyciela
ś
wiadomego, twórczego, pobudzaj
ą
cego prac
ę
,
obecnego w klasie,
–
sprzyjanie bogatym wzajemnym kontaktom zamiast sztywnym wzorcom porozumiewania
si
ę
i obyczajów.
T. Wimmer,
Wprowadzenie do pedagogiki zabawy. Do
ś
wiadczenia
... op. cit., s. 4.
8
Tam
Ŝ
e.
9
Na temat procesu grupowego mo
Ŝ
na przeczyta
ć
m.in. w artykule: Z. Zaorska,
Jak pracowa
ć
z grup
ą
. Cz
ęść
II.
Etapy pracy z grup
ą
, „moj@klanza.org.pl” 2008, nr 2.
10
Por.: A. Wimmer,
Gry w szkole
(w:)
Wprowadzenie do pedagogiki zabawy. Wybór tekstów...
op. cit.;
T. Wimmer,
Pedagogika zabawy. „Nauka zmysłowa”
(w:) M. Thanhoffer, R. Reichel, R. Rabenstein,
Nauczanie
kreatywne
. Cz
ęść
2.
Uczniowie – nauczyciele – rodzice
, PSPZ KLANZA, Lublin 1997.
7
Pedagogika zabawy tworzy własne metody
11
b
ą
d
ź
wybiera z szerokiego repertuaru znanych
zabaw tylko takie, których reguły pozwalaj
ą
na przestrzeganie takich zasad, jak:
–
dobrowolno
ść
uczestnictwa,
–
unikanie rywalizacji i uznanie pozytywnych prze
Ŝ
y
ć
jako warto
ś
ci,
–
pobudzenie wszystkich poziomów komunikacji,
–
wykorzystanie ró
Ŝ
nych
ś
rodków wyrazu
12
.
Dobrowolno
ść
uczestnictwa.
Pedagodzy zabawy cz
ę
sto odwołuj
ą
si
ę
do poj
ę
cia animacji,
inaczej „o
Ŝ
ywienia”. Ten styl prowadzenia grupy polega na sugestywnym zaproszeniu jej
członków do wspólnego działania, jednocze
ś
nie bez stwarzania sytuacji przymusu.
Prowadz
ą
cy stara si
ę
da
ć
uczestnikom szans
ę
prze
Ŝ
ycia czego
ś
nowego i warto
ś
ciowego
w kontakcie z innymi członkami grupy. Wychowawca staje si
ę
animatorem, który zaprasza,
zach
ę
ca, stara si
ę
zainteresowa
ć
, daj
ą
c ka
Ŝ
demu czas na podj
ę
cie własnej decyzji, kiedy
i z jakim zaanga
Ŝ
owaniem wł
ą
czy si
ę
w działania grupowe. Realizacja zasady dobrowolno
ś
ci
uczestnictwa umo
Ŝ
liwia odkrycie przez uczestników własnych autentycznych zachowa
ń
oraz
sprzyja uczeniu si
ę
.
Unikanie rywalizacji i uznanie pozytywnych prze
Ŝ
y
ć
jako warto
ś
ci.
Pedagogika zabawy
uznaje prze
Ŝ
ycie jako warto
ść
i zdecydowanie unika bezsensownej rywalizacji, uczy
współdziałania, współpracy, dostrzegania ró
Ŝ
nych mocnych stron w
ś
ród uczestników grupy,
pozytywnie wzmacnia aktywno
ść
całej grupy, nie tylko jednostki. Prowadz
ą
cy dba
o atmosfer
ę
bezpiecze
ń
stwa zarówno psychicznego, jak i fizycznego. Dzi
ę
ki temu łagodzi
niepokój przed ocen
ą
, przed przegran
ą
i wzmacnia motywacj
ę
do podejmowania wysiłku.
Działa w oparciu o uczucia pozytywne, preferuj
ą
c zdobycie pozytywnego do
ś
wiadczenia lub
doznania w trakcie pracy w grupie i z grup
ą
, jako
Ŝ
e stanowi
ą
one pot
ęŜ
ny czynnik rozwoju –
je
Ŝ
eli człowiek dobrze si
ę
czuje, to chce mu si
ę
tworzy
ć
, działa
ć
i rozwija
ć
.
Pobudzenie wszystkich poziomów komunikowania si
ę
.
Pedagogika zabawy zwraca uwag
ę
na wszystkie poziomy komunikacji. Proces komunikowania si
ę
cz
ę
sto bywa porównywany do
góry lodowej. Dwie trzecie ukryte s
ą
zwykle pod wod
ą
– to sfera naszych emocji i prze
Ŝ
y
ć
,
inaczej poziom emocjonalny. Jedna trzecia góry lodowej, widoczna ponad wod
ą
, odpowiada
rzeczowym kontaktom w komunikacji mi
ę
dzyludzkiej (poziom rzeczowy). Im człowiek
starszy, tym bardziej w kontaktach z innymi ogranicza si
ę
do wymiany informacji;
11
Stosowane s
ą
tu zamiennie okre
ś
lenia: zabawa, gra, metoda, technika.
12
Por.: Z. Zaorska,
Pedagogika zabawy – metodyka
... op. cit.
o uczuciach doro
ś
li mówi
ą
raczej rzadko. Tymczasem blokada emocji obni
Ŝ
a aktywno
ść
człowieka i ogranicza jego autentyczno
ść
. Je
ś
li przyjmiemy,
Ŝ
e w procesie uczenia si
ę
wa
Ŝ
ne
s
ą
uczucia, prze
Ŝ
ycia, to zadaniem pedagoga jest odwoływanie si
ę
do tych prze
Ŝ
y
ć
, a nie
tylko do informacji. Tre
ś
ci kształcenia przyjmowane s
ą
bowiem zawsze w zale
Ŝ
no
ś
ci od
emocji, jakie im towarzysz
ą
, a zwłaszcza od dotychczasowego do
ś
wiadczenia i kontaktów
w grupie. „U
ś
wiadomienie sobie tego ułatwia akceptacj
ę
ró
Ŝ
norodno
ś
ci odczu
ć
uczestników.
Ka
Ŝ
dy z nich ma bowiem inne do
ś
wiadczenia, inne skojarzenia, inne nastawienie do tego, co
grupa podejmuje, inaczej te
Ŝ
odczuwa swoje miejsce w grupie, ma wi
ę
ksze lub mniejsze
poczucie pewno
ś
ci siebie, inne towarzysz
ą
mu l
ę
ki i obawy”
13
.
Wykorzystanie ró
Ŝ
nych
ś
rodków wyrazu.
Tym, co odró
Ŝ
nia pedagogik
ę
zabawy od
tradycyjnych metod pracy grupowej, jest wł
ą
czenie do procesu komunikacji wszystkich
dost
ę
pnych ludziom
ś
rodków wyrazu, czyli rozmowy, ekspresji ciała (taniec, ruch),
malowania, odgrywania ról, gestu, pantomimy,
ś
piewu, wykorzystania masek,
charakteryzowania si
ę
itp. Zasada ta oznacza przekazywanie tre
ś
ci oraz wywoływanie emocji
poprzez oddziaływanie na ró
Ŝ
ne zmysły. Ró
Ŝ
norodne
ś
rodki wyrazu ułatwiaj
ą
komunikacj
ę
w grupie, a tak
Ŝ
e ekspresj
ę
. Dzi
ę
ki temu,
Ŝ
e oddziałuj
ą
one na ró
Ŝ
ne zmysły, przekaz tre
ś
ci
staje si
ę
bardziej elastyczny, ka
Ŝ
dy ucze
ń
mo
Ŝ
e znale
źć
odpowiedni dla siebie sposób ich
przyswajania, a nauczyciel odpowiedni dla siebie sposób ich przekazu.
Dobrze przygotowane i przeprowadzone zabawy:
–
s
ą
zaplanowane i celowe;
–
s
ą
ukierunkowane na potrzeby uczestników, a nie prowadz
ą
cego;
–
odbywaj
ą
si
ę
w atmosferze bezpiecze
ń
stwa, akceptacji i przyja
ź
ni;
–
s
ą
nastawione na wspólne działanie, a nie na rywalizacj
ę
, na dawanie rado
ś
ci z wyników
grupy, a nie z przegranej innych uczestników;
–
s
ą
bardziej ró
Ŝ
norodne ni
Ŝ
monotematyczne;
–
s
ą
twórcze, a nie odtwórcze;
–
dopuszczaj
ą
zmiany, odrzucaj
ą
c sztywne reguły,
–
poszerzaj
ą
horyzonty my
ś
lenia.
13
Tam
Ŝ
e, s. 19.
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
  • zanotowane.pl
  • doc.pisz.pl
  • pdf.pisz.pl
  • klobuckfatima.xlx.pl