Kamieniołom skał mioceńskich w Szańcu, IISemestr, fizjografia, Geologia Geomorfologia Gleboznawstwo, 100 ...

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Kamienio³om ska³ mioceñskich
w Szañcu
Kielce
5600
Lokalizacja:
wojewodztwo œwiêtokrzyskie
powiat buski
gmina Busko Zdrój
miejscowoϾ Szaniec
Rejon geograiczny:
Wy¿yna Ma³opolska
Niecka Nidziañska
Niecka Po³aniecka
5598
Jednostka geologiczna:
niecka nidziañska
4478
Busko Zdrój
1
Na terenie Szanieckiego Parku Krajobrazowego znaj-
duje siê nieczynny kamienio³om wapieni i piaskowców
trzeciorzêdowych. Kamienio³om zlokalizowany jest we
wschodniej czêœci Góry Kamnica, znajduj¹cej siê oko³o 1
km na pó³noc od miejscowoœci Szaniec (5 km na pó³noc od
Buska Zdroju).
Szaniecki Park Krajobrazowy obejmuje œrodkow¹ czêœæ
Wa³u Piñczowsko-Wojczañskiego oraz po³udniowo zachod-
ni fragment Niecki Po³anieckiej (P³askowy¿ Staniecki). Park
chroni liczne i oryginalne enklawy krajobrazu z malowniczy-
mi wapiennymi i gipsowymi wzgórzami oraz ciep³olubnymi
zbiorowiskami roœlinnoœci kserotermicznej, torfowisko-
wej i s³onolubnej. Wystêpuj¹ tu ska³y trzeciorzêdowe,
z kompleksami gipsów w czêœci po³udniowej i wapieniami,
buduj¹cymi malownicze wzgórza, w czêœci po³udniowo-
wschodniej.
W kamienio³omie w Szañcu ods³aniaj¹ siê trzeciorzêdowe
ska³y, wykszta³cone jako piaskowce i wapienie organodetry-
tyczne. Te ostatnie sk³adaj¹ siê z bioklastów, czyli pokruszo-
nych szcz¹tków organicznych (przewa¿nie wapiennych). W
œcianach o wysokoœci 3 - 6 m na przestrzeni kilkudziesiêciu
metrów ods³aniaj¹ siê ska³y o wyraŸnie zró¿nicowanej
litologii.
Ni¿sz¹ czêœæ profilu tworz¹ piaskowce kwarco-
we, partiami bardzo s³abo zwiêz³e, drobno- i bardzo
drobnoziarniste, ze zmienn¹ domieszk¹ pokruszonych
krasnorostów, fragmentów muszli miêczaków, otwornic
i serpul. W piaskowcach wystêpuj¹ kilkunastocentyme-
trowe przewarstwienia i³owców marglistych i margli. W
piaskowcach mo¿emy obserwowaæ dobrze widoczne
struktury warstwowañ poziomych, przek¹tnych: rynno-
wych i riplemarkowych.
W wy¿szej czêœci proilu dominuj¹ wapienie organo-
detrytyczne piaszczyste, grubo- i œrednioziarniste, czêsto
z udzia³em drobnych ¿wirów. G³ównym sk³adnikiem ziar-
nistym ska³y s¹ fragmenty krasnorostów o ró¿nym stopniu
obtoczenia, z domieszk¹ ziaren kwarcu, ska³ wêglanowych
i krzemionkowych. Materia³ ¿wirowy stanowi¹ okruchy
wapieni, margli, rodolitów (ska³ zbudowanych z ziaren ob-
leczonych przez krasnorosty), rzadziej krzemieni. Wk³adki
¿wirowe wystêpuj¹ w postaci soczew lub ³awic z wyraŸnymi
erozyjnymi powierzchniami sp¹gowymi. W osadach tych
bardzo dobrze widoczne s¹ struktury rynnowego warstwo-
wania przek¹tnego.
Ods³aniaj¹ce siê w kamienio³omie osady deponowane
by³y oko³o 7 milionów lat temu w p³ytkiej streie brzegowej
ciep³ego morza mioceñskiego, które wype³nia³o zapadlisko
przedkarpackie. Badania sedymentologiczne wykaza³y, ¿e
osady piaszczyste z ni¿szej czêœci proilu deponowane by³y w
dolnej czêœci przybrze¿a morskiego i podmorskich sk³onów
barier. Wy¿ej zalegaj¹ce wapienie powstawa³y w streie
wysokoenergetycznego przybrze¿a oraz przedzielaj¹cych
je przesmyków.
Wapienie w kamienio³omie w Szañcu nale¿¹ do
mioceñskich ska³, które na obszarze Niecki Nidziañskiej
s¹ przedmiotem eksploatacji jako ceniony materia³ budow-
lany. Mimo niezbyt wysokiej wytrzyma³oœci na œciskanie,
odznaczaj¹ siê znaczn¹ odpornoœci¹ na dzia³anie czynników
atmosferycznych i s¹ stosowane w budownictwie od XIV
wieku. Wykazuj¹ przy tym wielk¹ podatnoœæ na obróbkê,
która mo¿e byæ dokonywana rêcznie przy pomocy prostych
narzêdzi: m³otka, siekiery i pi³y.
Ods³oniêcie w Szañcu stwarza mo¿liwoœæ obserwacji
wykszta³cenia i sk³adu wapieni buduj¹cych znaczne obszary
tego rejonu. Dostarcza informacji na temat zró¿nicowanych
warunków i œrodowiska ich powstania. Umo¿liwia zapozna-
nie siê z metodami eksploatacji i rêcznej obróbki wapieni
wykorzystywanych w architekturze ju¿ od XIV wieku. Wy-
robisko zlokalizowane jest na wzniesieniu, które stanowi
doskona³y punkt widokowy. Roztacza siê z niego rozleg³a
3
2
220
Szaniec
panorama Szanieckiego Parku Krajobrazowego. Oko³o 500
m na po³udnie od kamienio³omu, u podnó¿a wzniesienia,
przebiega szlak zielony Grochowiska – Szaniec – Stopnica
– Solec Zdrój – Winiary – Nowy Korczyn – Wiœlica.
The upper part of the sequence is dominated by coarse-
and medium-grained, sandy, organodetrital limestones with
common admixture of ine gravels. Main detrital components
are variously rounded fragments of red algae accompanied
by quartz, carbonate and siliceous rocks grains. Well-visible
are trough cross-bedding structures.
The exposed sediments were deposited about 7 Ma ago
in a shallow, nearshore zone of the warm Miocene sea which
illed the Carpathian Foredeep.
The Szaniec quarry enables the detailed observations of
limestones, which compose signiicant part of the area as
well as provides information on extraction and dressing of
this rock which has been applied as construction stone since
the XIVth century. The adjacent hill is an excellent lookout
from which the panorama of the Szaniec Landscape Park can
be appreciated. About 500 meters south from the quarry
the visitor will join the green touristic trail from Grochow-
iska through Szaniec, Stopnica, Solec-Zdrój, Winiary, Nowy
Korczyn to Wiœlica.
The Miocene rocks quarry in Szaniec
One of interesting sites located in the area of the Szaniec
Landscape Park is an inactive quarry of Tertiary limestones
and sandstones in Szaniec. The quarry was developed in the
eastern slope of Kamienica Hill, about 1 kilometer from
Szaniec village and about 5 kilometers north from Busko
Zdrój town.
The 3-6-meters-high quarry walls provide exposures of
lithologically diversiied rocks. Lower part of the succession
comprises ine- and very ine-grained, quartz sandstones,
locally poorly cemented and containing variable amounts
of fossils: red algae, bivalves, foraminifers and serpules.
Well-visible are sedimentary structures: horizontal, cross-,
trough and ripplemark beddings.
1
2
Wybrana literatura: 88, 369, 436
3
Autorzy karty stanowiska dokumentacyjnego i fotograii:
M. Kuleta, M. Nowak (2005)
221
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
  • zanotowane.pl
  • doc.pisz.pl
  • pdf.pisz.pl
  • klobuckfatima.xlx.pl