Kawaii estetyka made in Japan, Artykuły

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
//-->Burdzik, T. (2015). Kawaii - estetyka made in Japan. Kultura Popularna, (2(44)), 156–165.156()7RPDV] %XUG]LN.DZDLL ±HVWHW\ND PDGHLQ -DSDQ--:-./.-- – 157Kawaii jest częścią kultury masowej, co wiąże się to z rozpowszechnieniemjapońskiej kultury popularnej. Zdobyło ono – i nadal zdobywa – olbrzymiąpopularność na całym świecie, budząc nierozłączne skojarzenia z Japonią.Co  istotne, również badacze dostrzegają rolę kawaii jako wyjątkowego elementujapońskiego pejzażu kulturowego (McVeigh,:; Napier,: ).O sile oddziaływania kawaii może świadczyć popularność produktówbędących kawaii, wśród których najbardziej reprezentatywnym przykłademjest Hello Kitty, ale możemy wymienić również inne, na przykład Pokemony(Belson i Bremner,; Iwabuchi,,; Phoenix,). Co godneodnotowania, kawaii nie jest jedynie rozrywką, ale stanowi też cenne narzędziepolityczne, czego dowodzi wykorzystywanie kawaii przez japoński rząd doumacniania pozycji państwa na arenie międzynarodowej (CoolJapan).SiłaJaponii tkwi nie tylko w zaawansowanej gospodarce, lecz także w świadomościznaczenia kultury, która może służyć budowaniu prestiżu państwa (Leheny,; Otmazgin,; Tsutsui,). Przykładem wykorzystania kulturyw służbie gospodarki jest pojęciegross national coolkanadyjskiego dziennikarzaDouglasa McGraya, który stwierdził, że Japonia wzmacnia swój wizerunekpoprzez popkulturę, mającą większą siłę oddziaływania aniżeli potencjałekonomiczny (McGray,: ).Kawaii zawdzięcza swą siłę nie tylko popularności japońskiej kultury, lecztakże biologicznej naturze człowieka, który otacza opieką istoty o infantylnymwyglądzie, czego dowodzą liczne badania naukowe (Alley,; Brosch, Sanderi Scherer,; Glocker i in.,; Golle, Lisibach, Mast i Lobmaier,;Koyama, Takahashi i Mori,; Nittono,; Nittono, Fukushima, Yanoi Moriya,; Ohkura, Goto, Higo i Aoto,; Sherman, Haidt i Coan,).Artykuł przedstawia zagadnienie kawaii – ewolucję pojęcia na przestrzeniwieków oraz cechy charakterystyczne dla tej estetyki wraz z przedstawieniemwiodących produktów popkultury, będących głównymi reprezentantamitego zjawiska. Omówione zostanie znaczenie kawaii we współczesnymspołeczeństwie japońskim, ze szczególnym zwróceniem uwagi na nadawanemu emocjonalne konotacje. Ponadto wskazana jest rola kawaii jako narzędziapolityki (softpower)przyczyniającego się do wzrostu znaczenia Japonii naarenie międzynarodowej.7RPDV] %XUG]LN– so-FMRORJ ¿OR]RI SHGDJRJDEVROZHQW 0L G]\Z\G]LD-áRZ\FK ,QG\ZLGXDOQ\FK6WXGLyZ +XPDQLVW\F]-Q\FK QD 8QLZHUV\WHFLHO VNLP Z .DWRZLFDFKREHFQLH GRNWRUDQW WHJRXQLZHUV\WHWXWRPDV]EXUG]LN#JPDLOFRP3RM FLH NDZDLLOkreślenie kawaii pochodzi od słowakawayushi,które pierwszy raz pojawiłosię pod koniec wieku w KonjakuMonogatarishū. Kawayaushioznacza„żałosny”, „biedny”. Miało również inne znaczenia – w  wieku znaczyło„kochany” i było używane głównie w odniesieniu do dzieci oraz małychstworzeń (Okayama i Ricatti,: ). Jak zauważa Yano w etymologii słowakawaii można wyróżnić następujące przedziały czasowe:kawayushi –od wieku do roku;kawayui –lata .- .  wieku orazkawaii –od lat.  wieku do dziś (Yano,: ). Kawaii znaczy „dziecinny”, „słodki”,„niewinny”, „uczciwy”, „słaby”, „niedoświadczony” (Kinsella,).W Japonii kawaii ma szeroki zakres znaczeniowy, mogący opisywaćniemalże wszystko, również zjawiska uprzednio nie uważane za kawaii, naprzykład starsze osoby. Złożoność zjawisk, które mogą być charakteryzowane zapomocą tego pojęcia sprawia, że niemożliwe jest wskazanie jego jednoznacznejde nicji (Amit,: ; Asano-Cavanagh,: ; Kawamura,; Miller,: ). Mówiąc o kawaii, nie sposób nie wspomnieć o jego pochodnych, na-----158()przykładkimo-kawaii –połączeniu kawaii z ekscentrycznością (dziwacznością).Prócz tego możemy wyróżnić:ero-kawaii(seksowną słodycz),guro-kawaii(groteskową słodycz) czy teżbusu-kawaii(brzydką słodycz).+LVWRULD NDZDLLTrudno wskazać konkretne zdarzenie, które mogłoby być uważane za ini-cjujące kawaii w szerokim tego słowa znaczeniu. Keiko Nakamura, kuratorYayoi-Yumeji Museum uważa, że za początek kawaii można uznać rok,kiedy Yumeji Takehisa (–) otworzył sklep sprzedający różnego rodzajutowary – drzeworyty, kartki, parasolki, lalki – których głównymi odbiorcamibyły dziewczęta (Okazaki i Johnson,: ).Za początkowy okres rozwoju kawaii można uznać lata . oraz .  wie-ku, gdy nastąpił szereg zjawisk kluczowych dla jego zde niowania, przedewszystkim w sferze artystycznej – ilustratorstwa. Należy wyróżnić takiepostacie jak: prekursora kawaii – ilustratora Rune Naito (–), znanegoz licznych prac przedstawiających dziewczynki, Junichi Nakaharaę ( –),ilustratora czasopismshōjoczy też Macoto Takahasiego (ur.), równieżznanego z ilustracjishōjo.Ważnym wydarzeniem było pojawienie się na japońskim rynku w  rokulalki Rika-chan (zwanej również Licca-chan tudzież Licca Kayama), mogącejuchodzić za japoński odpowiednik Barbie.W latach .  wieku wśród japońskich uczennic pojawił się nowy zwyczaj,a mianowicie używanie kroju znaków zwanegoburikko-ji(określanego równieżmianemmanga-ji, koneko-jitudzieżmaru-ji).Budził on niepokój nauczycieli,niektóre szkoły zabroniły go. Mimo sprzeciwu pedagogów,burikko-jiprzyjąłsię w kulturze popularnej, czasopismach, komiksach, reklamie. Jak zauważaSharon Kinsella, młodzież poprzez pisanie innym stylem pisma odkryłanowy język, w którym po raz pierwszy mogła się swobodnie komunikować(Kinsella,:).W  roku zadebiutowała postać najbardziej znacząca dla kawaii, a mia-nowicie Hello Kitty. Inspiracja stojąca za jej stworzeniem nadeszła ze StanówZjednoczonych, gdyż Shintaro Tsuji – założyciel rmy Sanrio, odpowiedzial-nej za kreację Hello Kitty, jak również innych postaci będących ikonamikawaii – był fanem Charlesa Schulza, twórcy Snoopy’ego, znanego na całymświecie bohatera kreskówkowego (Belson i Bremner,: ). Nie sposóbnie zauważyć, że kawaii było inspirowanie wzorcami amerykańskimi, co nagruncie japońskim zaowocowało powstaniem specy cznej hybrydy – adaptacjiamerykańskich wzorców do japońskiej rzeczywistości oraz zamiłowań este-tycznych. Od Hello Kitty, będącej odpowiedzią na amerykańskich bohaterówkultury masowej (amerykański Snoopy) aż po Sanrio Puro Land (amerykańskiDisneyland) – z łatwością można dostrzec, że Japończycy z Sanrio podążajądrogą wytyczoną przez Amerykanów (Yoshimi,: ).W latach .  wieku nastąpiły w społeczeństwie japońskim kolejnezjawiska, które dopełniły obrazu kształtującego się kawaii. Młodzież zaczęłaseplenić oraz mówić niegramatycznie, by brzmieć bardziej uroczo (kawaii).Taka dziecinna mowa była stosowana również przez dorosłe kobiety. Takisposób mówienia nosi mianonorippigo,zaś za jego prekursora należy uznaćNoriko Sakai, japońską gwiazdę pop.Z biegiem czasu kawaii zyskiwało coraz bardziej na popularności. Przyczynąbyło rozpowszechnianie zjawiska w mediach, również w latach . ubiegłego----- – 159stulecia. Do grona kolejnych postaci zasłużonych dla kawaii można śmiałozaliczyć siostry bliźniaczki Kin Naritę oraz Gin Kanię, znane szerzej jakoKin-san Gin-san. Pojawiły się w mediach po swoich setnych urodzinach,a z uwagi na ekscentryczny styl bycia przyczyniły się do upowszechnieniapojęcia kawaii dla określania osób starszych. W  roku Satoshi Tajirawymyślił Pokemony, które spopularyzowały japońską kulturę na całym świe-cie. W  roku lmSpirited AwayMiyazakiego Hayao został nagrodzonyOscarem w kategorii najlepszy pełnometrażowy lm animowany.Obecnie kawaii w popkulturze promuje się za sprawą j-popowej piosenkarkiKyary Pamyu Pamyu ( omas,), co tak naprawdę jest błędem. Jak wspo-mniano wcześniej, kawaii jest zróżnicowane w treści i formie – obok uroczejHello Kitty mamy krwiożerczego Gloomy Beara i wymowa tychże kreacji jestprzejrzysta, w przeciwieństwie do Kyary Pamyu Pamyu. Piosenkarka, podprzykrywką niewinnego wizerunku kawaii, wykorzystuje w swej twórczościsymbolikę okultystyczną. Dość wspomnieć o oku Horusa – zwanym równieżokiem Lucyfera – będącym niemal nieodłącznym elementem teledysków,podobnie jak wiele gałek ocznych znajdujących się na stroju Kyary (-,Tsukematsukeru, Yumeno Hajima Ring Ring).Jak zauważa Cirlot,posiadanie wielu oczu łączy się z szatanem (Cirlot,:– ). W teledyskuTsukematsukerujest zawarta bogata symbolika okultystyczna; kolumny poobu stronach tronu Kyary mają wymiar ezoteryczny, lwy tańczące u stópwokalistki można odnosić do bóstwa solarnego – Mitry (Cirlot,: – ,– ). W innym teledysku zatytułowanymCandy Candyakcja rozgrywasię na podium, które jest oktagramem (gwiazdą Isztar), co również możesugerować ukryte znaczenie (Gettings,: ).W jakim celu Kyary pod zasłoną kawaii promuje treści oraz gesty okulty-styczne? Trudno znaleźć zadowalającą odpowiedź na to pytanie, z pewnościąchodzi o coś więcej aniżeli motywy artystyczne czy też marketingowe, gdyżtrudno zauważone zbieżności uznać za uzupełniające kreację wokalistkipromowanej przez media jako kawaii albo za dzieło przypadku..U\W\ND L REURQD NDZDLLKawaii jest przedmiotem krytyki ze względu na pejoratywne konotacje zjawiska.Istotnymi zarzutami, które się mu stawia, są promocja konsumpcjonizmu orazzachęcanie młodzieży do niedojrzałości. Hiroto Murasawa z Osaka ShoinWomen’s University otwarcie stwierdza, że zamiłowanie do kawaii jest dowodemniechęci Japończyków do dorosłości („Japanese obsessed with cuteness”,).Yuko Hasagawa łączy termin kawaii z infantylizacją wynikającą z przemianpowojennej kultury Japonii, związanych z brakiem wiary w siebie (Hasegawa,). Znany artysta, Takashi Murakami, wypowiada się w podobnym toniejak Hasagawa, łącząc kawaii ze zmianami w społeczeństwie japońskim,których efektem jest infantylizm (Koh,; „Little Boy: e Arts of Japan’sExploding Subculture: Events In-Depth: Multimedia: Japan Society”, b.d.,„Time for Goodbye Kitty? | e Japan Times”,; Murakami,).Z jednej strony trzeba przyznać rację krytykom kawaii, obawiającym sięnegatywnej kondycji społeczeństwa japońskiego, z drugiej zaś należy przyjąć,że zamiłowanie do kawaii jest wkomponowane w japońską kulturę orazwpływa korzystnie na gospodarkę: zachęca do nabywania uroczych towarówo „słodkim designie” (Allison,: ; Kawamura,:– ; Madge,). Opisując kawaii, należy bowiem pamiętać, że ważne są odpowiednie-----160()kolory: ciepłe, pastelowe (Cheok i Fernando,:; Okazaki i Johnson,: ). Trzeba również zaznaczyć, że oprócz cech wizualnych ważną – o ilenie najważniejszą – rolę odgrywa znaczenie emocjonalne, nadawane przezużytkowników (Allison,:; Cheok i Fernando,:; McVeigh,). Jak stwierdza Merish, estetyka kawaii zabiega o empatię konsumenta,tworząc swego rodzaju emocjonalną strukturę konsumpcji (Merish,: ).W kontekście kawaii można śmiało mówić o konsumpcji symbolicznej,mającej swój początek w Japonii w latach .  wieku, gdy Japończycyzaczęli bardziej zwracać uwagę na design nabywanych przedmiotów ani-żeli na ich praktyczne zastosowanie. W samej Japonii konsumpcjonizmtego okresu łączony jest z popularnością produktów adresowanych do kobiet(shōjo), określanych mianemfanshii guzzu(od ang.fancy goods;Yano,: ).Prócz tego również popyt wśród zagranicznych odbiorców przyczynił się dowzrostu znaczenia kawaii. Jest to związane z ekspansją japońskich zabawekna światowych rynkach, w szczególności w Stanach Zjednoczonych (Kelts,). Również rosnąca popularność mangi miała w tym swój udział, bowiemgadżety z postaciami z komiksów były pożądanym towarem.W opinii Christine Yano wraz ze wzrostem konsumpcjishōjooraz kawaiistały się ze sobą bardziej związane (Yano,: ). Jak zauważają Iharaoraz Nittono: „przedmioty kawaii czynią nas nie tylko szczęśliwszymi, alerównież wpływają na nasze zachowanie” (Ihara i Nittono,: ). Wiedząc,jakie preferencje estetyczne dominują u Japończyków, nie powinno dziwić,że Japonki starają się być bardziej kawaii niż seksowne. Wzorce promowanew mediach oraz materiałach reklamowych zachęcają młode kobiety do ubieraniasię oraz zachowywania kawaii i do nabywania dóbr kawaii.Kawaii zawdzięcza swoją popularność również negowaniu obowiązkówwynikających z dorosłości (sekinin) – zachowywanie się w sposób kawaiimoże służyć odrzuceniu odpowiedzialności za obowiązki rodzinne tudzieżzawodowe (Kinsella,:– ). Zdaniem Sharon Kinselli kawaii jestreakcją społeczeństwa na zdehumanizowaną atmosferę kultury korporacyjnej(Kinsella,: ). Kawaii służy budowaniu korzystnych relacji społecznych.Jak wspomniano, nierozłącznie wiąże się ono z zależnością (amae), obligującądo opieki nad słabszymi.Amaeczyni ludzi bardziej tolerancyjnymi..DZDLL D HNRQRPLDKultura kawaii jest wygodna dla zapracowanych Japończyków: nie musząpoświęcać wiele czasu, by kupić towary oferujące pełen wzorzec kulturowy,nowy wizerunek, a co za tym idzie – mogą szybko stać się częścią kawaii.Prócz tego kawaii redukuje stres, ponieważ przedmioty kawaii nie wzbudzająagresji; przeciwnie, mogą wywołać uczucia opiekuńcze, co jest istotne dlaludzi żyjących w pośpiechu i narażonych na nerwy w pracy czy w szkole.Postacie kawaii są reprezentowane nie tylko wśród ogromu rozmaitychakcesoriów, lecz także stanowią element miejskiego krajobrazu, na przykładjako znaki drogowe czy też tablice informacyjne, przez co wykraczają pozasferę rozrywki i wchodzą do codzienności Japończyków (Alt i Yoda,). Odjapońskich pudełek śniadaniowych (bento), po specjalny rodzaj lokali z oprawąw stylu kawaii (Maidcafé)czy o cjalne maskotki, zachęcające turystów doodwiedzenia kurortów (yuru-kyara).Yuru-kyarasą nieodłącznym elementem japońskiej przestrzeni publicz-nej. Ich zadaniem jest przyciągnięcie potencjalnych konsumentów tym, że----- [ Pobierz całość w formacie PDF ]
  • zanotowane.pl
  • doc.pisz.pl
  • pdf.pisz.pl
  • klobuckfatima.xlx.pl