Kissa yojoki, japonia

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
My
an Eisai
ō
Zapiski o zdrowotnym działaniu
picia herbaty
wprowadzenie
Anna Zalewska
przekład z oryginału chi
ń
skiego
Maciej Kanert
2008
ń
Pozna
1
 Tytuł oryginału
Kissa y
ō
j
ō
ki
Klasyka Literatury Japo
ń
skiej 2
© Copyright for the Polish translation by Maciej Kanert
© Copyright for the Polish edition by
jeżeli p to q wydawnictwo s.c.
,
Pozna
ń
2008
Wydawnictwo pragnie serdecznie podzi
pani Sugimoto Michiru, bez której pomocy i wsparcia
wydanie tej ksi
ę
kowa
ć
ąż
ki byłoby niemo
ż
liwe
Wydanie pierwsze w j
ę
zyku polskim
Projekt okładki
Władysław Radziwiłłowicz
Korekta
Agnieszka Kaluga
Opracowanie komputerowe,
druk i oprawa
Exemplum
ISBN 978-83-925388-3-7
jeżeli p to q wydawnictwo s.c.
os. Orła Białego 109/16, 61-251 Pozna
ń
,
tel./fax (061) 8721333
e-mail: poczta@jezeliptoq.pl
www.jezeliptoq.pl
2
 Wprowadzenie
ō
ō
ki
, czyli
Zapiski o zdrowotnym działaniu picia her-
baty
, to pierwszy napisany w Japonii tekst po
Kissa y
j
ś
wi
ę
cony her-
bacie. W pó
ź
niejszych wiekach w owym kraju wytworzyła
si
ca
w sobie i elementy duchowe, i materialne, nazywana w Ja-
ponii
chad
ę
wokół niej niezwykle bogata i gł
ę
boka kultura, ł
ą
cz
ą
ō
, czyli drog
ą
herbaty, na Zachodzie za
ś
– ceremo-
ni
ą
herbaty. Tymczasem na pocz
ą
tku XIII wieku, kiedy Eisai
pisał
Kissa y
ki
, herbata była po prostu rzadkim napojem,
cenionym przede wszystkim ze wzgl
ō
j
ō
ę
du na swój smak i zna-
komite wła
ś
ciwo
ś
ci zdrowotne. To wła
ś
nie owe wła
ś
ciwo
ś
ci
oraz schorzenia, na które herbata mo
ż
e pomóc, a szerzej:
tak
przedmio-
tem
Zapisków
. Podobnie jak wiele innych elementów kultury
Japonii, zwyczaj picia herbaty, a tak
ż
e pochodzenie chorób i teoria ich leczenia, s
ą
ż
e wiedza medyczna
o niej, trafiły do Japonii z Chin.
1. Tradycja picia herbaty w Chinach i Japonii
Herbat
ę
pije si
ę
w Chinach od ponad dwóch tysi
ę
cy lat.
Powszechnie znana jest japo
ń
ska opowie
ść
o Bodhidharmie,
buddyjskim mnichu, który przyw
ę
drował z Indii do Chin
i tam wytrwale oddawał si
ę
praktyce medytacji; jego do
ś
-
wiadczenie medytacyjne przerodziło si
ę
pó
ź
niej w szkoł
ę
ą
ń
ą
ą
chan (lepiej znan
zen).
Według legendy Bodhidharma, gdy w czasie medytacji do-
kuczała mu senno
na Zachodzie pod japo
sk
nazw
ść
, odci
ą
ł sobie opadaj
ą
ce powieki i rzucił
je na ziemi
drzewko
herbaty. Jednak Bodhidharma przybył do Chin w VI wieku
po Chr., herbata za
ę
: to wła
ś
nie z nich miało wyrosn
ąć
ś
ż
była tam znana ju
conajmniej kilka
wieków wcze
ś
niej. Jakkolwiek legenda o Bodhidharmie mo-
3
ż
e sprawia
ć
staro
ż
ytne wra
ż
enie, by pozna
ć
pocz
ą
tki herbaty
w Chinach trzeba si
ę
gn
ąć
gł
ę
biej.
z terenów
południowo-zachodnich, czyli dzisiejszych prowincji Yun-
nan i Guizhou, i stamt
Uwa
ż
a si
ę
,
ż
e herbata w Chinach wywodzi si
ę
d, wraz z biegiem rzeki Jangcy
(Chang Jiang), rozpowszechniła si
ą
ę
wpierw w południowych
Chinach. Badacze dyskutuj
ą
dzi
ś
, czy najpierw stosowano j
ą
jako lekarstwo, a pó
ź
niej dopiero stała si
ę
codziennym na-
pojem, czy te
ż
jej zdrowotne wła
ś
ciwo
ś
ci wykryto dopiero
gdy rozpowszechniła si
ę
jako napój. O ile chi
ń
skie lekarstwa
ziołowe zaparzane wrz
ą
tkiem zwykle s
ą
mieszank
ą
kilku,
czasem nawet ponad dziesi
ciu rodzajów ziół, listki herbaty
były zaparzane same (ewentualne pó
ę
ź
niejsze dodatki trakto-
wano jako przyprawy), a to mo
ż
e sugerowa
ć
,
ż
e herbata
ą
pocz
tkowo nie miała charakteru medykamentu
1
.
Jedna z chi
ń
skich legend głosi,
ż
e Shennong, Boski Rolnik,
który miał
cy lat temu, pierwszy poznał
smak herbaty, jednak obecnie nie ma
ż
y
ć
prawie pi
ęć
tysi
ę
ż
adnych
ź
ródeł
potwierdzaj
ą
cych a
ż
tak dawn
ą
jej znajomo
ść
. Najstarsza
ś
ą
ś
ą
zachowana do dzi
mówi
o herbacie, pochodzi z 59 roku przed Chr.: w umowie kupna
niewolnika opisane s
wzmianka, która z cał
pewno
ci
zki, a oprócz gotowania
posiłków, przynoszenia wina dla go
ą
jego obowi
ą
ś
ci czy czerpania wody,
nakazane było mu tak
ż
e kupowanie (w tym celu musiał
specjalnie udawa
ć
si
ę
do odległego o dwa dni drogi miasta)
i przyrz
ą
dzanie herbaty.
To,
ż
e w pó
ź
niejszych wiekach herbata stopniowo sta-
wała si
ę
coraz szerzej znana, mo
ż
e by
ć
mi
ę
dzy innymi zwi
ą
-
zane z rozpowszechnieniem szkoły chan: by wzmocni
ć
si
ę
i odp
ę
dzi
ć
senno
ść
podczas medytacji adepci chan pili herba-
t
ę
, a
ż
e nosili j
ą
ze sob
ą
wsz
ę
dzie, zwyczaj ten mogli pod-
chwyci
ć
tak
ż
e ludzie
ś
wieccy
2
. Tak naprawd
ę
jednak
1
Za Nunome Ch
goku kissa bunkashi
, czyli
Historia kultury picia herba-
ty w Chinach
, Iwanami Shoten, Tokio 2001, str. 35.
2
Za Sen S
ō
f
ū
,
Ch
ū
ō
shitsu,
„Chaky
ō
” to wagakuni chad
ō
no rekishiteki igi
, czyli
„Ksi
ę
ga
herbaty” i historyczne znaczenie drogi herbaty naszego kraju
, Tank
ō
sha, Kioto
1983, str. 20-21.
4
niewiele jest
ź
ródeł, z których mogliby
ś
my dowiedzie
ć
si
ę
wi
cej o herbacie w pierwszych wiekach naszej ery. Tym-
czasem w VIII wieku po Chr. powstaje
Chajing
, czyli
Ksi
ę
ę
ga
herbaty
(jap.
Chaky
ō
), pierwszy w Chinach (i zapewne na
ś
ś
ś
ę
cony herbacie, napisany
przez Lu Yu (jap. Rikuu, 733?-804?) około 760 roku. Lu Yu
był przez współczesnych otaczany wielk
wiecie) traktat w cało
ci po
wi
ą
czci
ą
jako znawca
herbaty, gdy
dzał, nie miała sobie
równych, a potomni czcili go niczym jej bóstwo.
Chajing
w trzech zwojach i dziesi
ż
podobno ta, któr
ą
przyrz
ą
ę
ciu cz
ęś
ciach gromadzi bardzo
szczegółow
o herbacie: jej nazwach, miejscach,
gdzie jest uprawiana, sprz
ą
wiedz
ę
ę
tach potrzebnych do przetwo-
rzenia li
ś
ci i przyrz
ą
dzenia herbaty, sposobie jej parzenia
i picia, siódma cz
ęść
za
ś
po
ś
wi
ę
cona jest wypisom z wcze
ś
-
niejszych tekstów, w których wspomina si
ę
ten napój lub
ro
ś
lin
ę
.
Jak
ą
herbat
ę
pito w czasach Lu Yu? Nie był to jeszcze ko-
jarz
ą
cy si
ę
nam dzi
ś
z herbat
ą
chi
ń
sk
ą
czy japo
ń
sk
ą
zielon-
kawy napar z listków, przyrz
cie po
zerwaniu przechodziły wiele zabiegów: poddawano je dzia-
łaniu pary, tłuczono w mo
ą
dzany w czajniczku. Li
ś
ź
dzierzu, nast
ę
pnie wciskano
ć
ż
w foremki, by uzyska
ró
nokształtne kostki, które opiekano
na ro
dzenie napoju wymagało roztarcia
takiej kostki i gotowania proszku w kociołku, nierzadko –
z licznymi przyprawami, a nawet z sol
ż
enkach. Przyrz
ą
ą
(u
ż
ycie soli wspo-
mina Lu Yu, jednak inne
ź
ródła o tym nie mówi
ą
). Z kociołka
czerpano napój, który rozlewano do czarek.
W tych czasach herbata była ju
ż
do
ść
dobrze znana,
a powstanie
Ksi
ę
gi herbaty
znacznie przyczyniło si
ę
do po-
pularno
i w pałacu
cesarskim (herbata była jednym z artykułów składanych
w daninie), i w domach zwykłych ludzi. Zdarzało si
ś
ci owego napoju. Niedługo potem pito j
ą
ę
tak
ż
e,
ż
inaczej: do czarki sypano pro-
szek, który rozrabiano z gor
e przygotowywano herbat
ę
ą
ą
ą
c
wod
. Taki sposób przy-
rz
z czasem bardzo popularny, a opisany
został na przykład w jedenastowiecznych
Chalu
, czyli
Zapi-
ą
dzania stał si
ę
5
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
  • zanotowane.pl
  • doc.pisz.pl
  • pdf.pisz.pl
  • klobuckfatima.xlx.pl