Kasperski Marek - Koncepcja powiązania mózgu i umysłu wg M.S. Gazzanigi, mózg umysł

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
M. KASPERSKI,
Koncepcja powiązania mózgu i umysłu wg M.S. Gazzanigi...
1
Tytuł:
Koncepcja powiązania mózgu i umysłu wg M.S. Gazzanigi, wyrażona w jego książce
O
tajemnicach ludzkiego umysłu. Biologiczne korzenie myślenia, emocji, seksualności,
języka i inteligencji.
*
Autor:
Marek Kasperski
;
mcmarcus@poczta.onet.pl
Recenzent: prof. dr hab.
Jerzy Perzanowski
(UMK)
Źródło:
/
;
mcmarcus@poczta.onet.pl
*
M.S. Gazzaniga,
O tajemnicach ludzkiego umysłu. Biologiczne korzenie myślenia, emocji, seksualności, języka
i inteligencji.
[
Nature’s Mind. The Biological Roots of Thinking, Emotions, Sexuality, Language, and
Intelligence.
], tłum. A. Szczuka, Książka i Wiedza, Warszawa 1997 [Org. Basic Books, 1992].
1
 M. KASPERSKI,
Koncepcja powiązania mózgu i umysłu wg M.S. Gazzanigi...
2
0. WSTĘP
Książka powstała na podstawie referatów i wystąpień odnoszących się do poniższego
problemu, a wygłoszonych w Wenecji przez 10 specjalistów z następujących dziedzin:
Manny Scharf – mechanizmy immunologiczne,
Iva Black i Jean Pierre Changeux – biologia molekularna i cytologii,
Stephen Gould – ewolucja,
David Hubel i Wolf Singer – rozwój mózgu [
neuroscience
],
David Rumelhart – funkcjonalizm,
Steven Pinker – dobór naturalny w drodze selekcji,
David Premack – porównawcza psychologia rozwoju,
Gilbert Harmon – filozoficzne aspekty.
Problem:
...nowe koncepcje, sformułowane przez współczesnych ewolucjonistów i
immunologów na podstawie teorii selekcji, powinny być wzięte pod uwagę w
badaniach nad mózgiem. Takie podejście prowadzi do poszukiwania związku
pomiędzy teorią selekcji a procesami psychicznymi i społecznymi.
[s. 7]
0.1. Teza M.S. Gazzanigi
0.1.1.
Spór o źródło kształtowania się naszego umysłu.
A
. Czy
Sokrates
miał rację mówiąc, że proces uczenia się polega na przypominaniu
sobie tego, co jest już zapisane w mózgu?
B
. Czy
Locke
miał rację mówiąc, że mózg to czysta karta, która zapisuje życiowe
doświadczenia osobnika?
C
.
Gazzaniga
:
Moim celem jest wykazać, że selekcji podlegają nie tylko procesy zachodzące na
najniższym poziomie nerwowym, takie jak przekazywanie impulsów w synapsach, ale
również złożone szlaki nerwowe, kierujące wyższymi funkcjami organizmu, takimi jak
mowa czy zdolność do rozwiązywania problemów, i że funkcje te zostały wpisane w
nasz mózg w ciągu milionów lat ewolucji.
[s. 15]
Ad.
A
. Przy czym, teorię Sokratesa Gazzaniga widzi następująco:
Każdy organizm przychodzi na świat z wbudowaną już we własne struktury całą
złożonością otoczenia. W każdej nowej sytuacji środowiskowej zaczyna się proces
poszukiwania. To, co z zewnątrz może wyglądać na uczenie się, naprawdę jest
przeszukiwaniem całego zbioru szlaków nerwowych i odpowiadających im strategii
zachowań w poszukiwaniu takiej, która najlepiej pasuje do nowej sytuacji
środowiskowej
. [s. 14]
W ramach tego, co powyżej, należy stwierdzić, że zachodzą następujące równania:
A
=
C
i
B
≠
C
, a nawet
B
= ¬
C
.
2
M. KASPERSKI,
Koncepcja powiązania mózgu i umysłu wg M.S. Gazzanigi...
3
1. Mózg
1.1. Mózg i umysł. Wzajemne powiązanie
1.1.1.
Gazzaniga:
niektóre opóźnione reakcje, takie jak uczenie się ęzyka, rozwiązywanie
problemów czy pamięć mogą mieć źródło w genetycznie zaprogramowanych szlakach nerwowych,
które powstawały dzięki zachodzącej przez miliony lat selekcji. Mamy coraz więcej dowodów, że te
skomplikowane procesy wynikają ze struktury naszego mózgu. Dzięki ewolucji powstały w mózgu
wyspecjalizowane połączenia nerwowe umożliwiające realizację konkretnych funkcji umysłowych. Gdy
wydaje się nam, że się czegoś uczymy, w rzeczywistości odkrywamy tylko to, co zostało dawno
wbudowane w strukturę naszego mózgu.
[ s. 18]
1.2. Współczesna immunologia a selekcja
1.2.1.
Kontrargument:
Każda substancja wstrzyknięta do organizmu powoduje powstawanie
odpowiednich przeciwciał. W dodatku każdy gatunek ma własne, charakterystyczne dla niego
antygeny, które wstrzyknięte do ciała innego zwierzęcia, powodują produkcję odpowiednich
przeciwciał. Teoria wpływu informacji ze środowiska wydawała się logicznym wytłumaczeniem tego
zjawiska.
[s. 20]
1.2.2.
Argument:
W połowie lat sześćdziesiątych naukowcy zaczęli się zastanawiać, dlaczego
system immunologiczny danego organizmu, tak czuły na najmniejsze zmiany budowy cząsteczek, nie
produkuje przeciwciał przeciwko milionom własnych antygenów. Skoro każda cząsteczka czy komórka
zwierzęcia A spowoduje powstanie skierowanych przeciw niej przeciwciał w organizmie zwierzęcia B,
to dlaczego organizm atakuje tylko obce antygeny? (...) Dostający się do organizmu antygen musi się
różnić od jego własnych antygenów, gdyż inaczej nie zostałby rozpoznany jako „obcy” i nie byłyby
wytwarzane specyficzne przeciwciała. (...) Śmiało więc przyjęto, że każde zwierzę przychodzi na świat
wyposażone już we wszystkie przeciwciała, których będzie potrzebowało.
[s. 21-22]
1.2.3.
Kontrargument:
wyprodukowane przez człowieka cząsteczki, których nigdy przedtem nie było
w środowisku naturalnym, również wywołują produkcję przeciwciał.
[s. 20]
1.2.4.
Argument:
Organizm radzi sobie z tym problemem w fascynujący sposób. Wiązanie pomiędzy
antygenem a przeciwciałem stymuluje limfocyty do dzielenia się i produkcji większej liczby przeciwciał.
Ten proces zachodzi jednocześnie w milionach komórek pewna liczba
mutacji
jest przy tym nie do
uniknięcia. Mutacje te są przyczyną powstawania przeciwciał o trochę zmienionej strukturze, z których
niektóre mogą bardziej pasować do pierwotnego antygenu i lepiej się z nim łączyć. Te nowe komórki
same zaczynają się dzielić i w czasie tych podziałów może dojść do kolejnych mutacji i jeszcze
lepszego dopasowania przeciwciał do antygenu. (...) Jest to zjawisko
hipermutacji
, czyli zwiększenia
częstości pojawiania się mutacji.
[s. 25]
1.3. Spór o pierwotność: Forma czy funkcja?
To dzielenie włosa (...) ma na celu odnalezienie mechanizmów selekcji, dzięki którym złożone funkcje
psychiczne pojawiły się u człowieka. Tradycyjne teorie ewolucji utrzymują, że rozwinęły się one
stopniowo, natomiast teoria przerwanej równowagi – że powstały jednocześnie w krótkim okresie.
[s.
31]
3
M. KASPERSKI,
Koncepcja powiązania mózgu i umysłu wg M.S. Gazzanigi...
4
1.3.1.
Strukturaliści
utrzymywali, że dopiero odpowiednia struktura fizyczna dawała możliwości
wypełnienia określonej funkcji. Jeśli funkcje te okazały się pożądane w określonej niszy ekologicznej,
organizm przeżywał, jeśli nie umierał.
[s. 27]
1.3.2.
Funkcjonaliści
utrzymywali natomiast, że konieczność wypełniania funkcji niezbędnych do
przeżycia w określonej niszy ekologicznej kształtuje strukturę organizmu tak, by zapewnić możliwość
ich wykonywania.
Gould:
„to funkcja organizmu zmienia się w odpowiedzi na zmiany środowiska i
wymusza zmianę formy”.
Takiego zdania byli: Lamarck i Darwin, pomimo, że ten ostatni
wyznawał pogląd, że to sygnały płynące ze środowiska mają decydujący wpływ na zmiany
zachodzące w organizmie.
[s. 27]
1.3.3.
Niektórzy badacze uważają jednak, że powstawanie gatunku może odbywać się na drodze tzw.
przerwanej równowagi
– gwałtownego pojawienia się dużej liczby mutacji po całych latach zastoju.
(...) Goldschmidt był zwolennikiem
saltacjonizmu
. Uważał, że ewolucja odbywa się wielkimi skokami,
np. para rodziców
Homo erectus
może mieć potomka
Homo sapiens
. Teoria ta zakłada, że gwałtowna
mutacja może stworzyć nową jakość.
[s. 30-31]
1.3.3.1.
Steven Pinker i Paul Bloom zauważyli, że teoria przerwanej równowagi nie wyklucza innych
teorii. (...) Zgodnie z naszą wiedzą w ewolucji zdarzały się okresy zastoju, gdy nie było żadnych
zauważalnych zmian przez miliony lat. Potem w materiale geologicznym pojawiała się gwałtowna
zmiana i powstawał nowy gatunek.
[s. 31]
1.3.4.
Teoria pendentywu Goulda:
Gould przestrzegał anatomów, że struktury, które oni badają i
starają się zrozumieć, mogły ewoluować w zupełnie innym celu i dopiero od niedawna wypełniają
funkcje, który współczesny badacz mózgu stara się poznać. (...)
Teoria Goulda zakłada, że proces zmian ewolucyjnych może odbywać się bez udziału selekcji. Jeśli
dodać do tego jego poglądy na teorię przerwanej równowagi, to mogłoby się wydawać, że kwestionuje
on rolę selekcji. Jest to jednak pogląd daleki od prawdy. (...) Może on przecież zachodzić również w
ramach zjawiska przerwanego stanu równowagi.
[s. 34]
Pinker i Bloom tak interpretowali jego teorię pendetywu:
Pendentyw to zwężająca się trójkątna przestrzeń powstająca pomiędzy dwoma łukami ustawionymi do
siebie pod kątem prostym. (...) jest architektonicznym produktem ubocznym powstającym przy
budowie kopuły na łukach. Każdy pendentyw wypełniony jest malowidłami idealnie dopasowanymi do
ich zwężającego się ku dołowi kształtu. Na jednym z nich w górnej części przedstawiony jest siedzący
ewangelista, niżej postać człowieka, będąca personifikacją jednej z czterech biblijnych rzek (...) leje
wodę z dzbana w zwężającą się przestrzeń u swych stóp.
Malowidło to jest tak wspaniałe i harmonijne, że stwarza pokusę uznania go za punkt wyjścia, za
przyczynę takiego właśnie kształtu otaczającej architektury. Ale takie spojrzenie odwraca prawdziwy
obraz rzeczy. Wszystko tu zaczęło się od ograniczeń stworzonych przez architekturę. (...) Dopiero tak
powstałą przestrzeń zapełnia artysta.
Każdy, kto próbowałby twierdzić, że struktura architektoniczna (pendentyw) istnieje tylko dla
wypełniającego ja obrazu, naraża się na podobną kpinę, jakiej użył Voltaire w stosunku do dr
Panglossa: „Rzeczy nie mogą być inne niż są (...) wszystko jest zrobione celowo (...) nasze nosy są
po to, by nosić okulary, więc nosimy okulary. Nogi są najwyraźniej po to, by nosić spodnie, więc
nosimy je”.
[s. 35-36]
1.3.4.1.
Poglądy Goulda napotykają jednak poważną przeszkodę. Skomplikowane struktury
organizmu nie mogą powstać inaczej niż w drodze doboru naturalnego. Jak wykazali Dawkins, Pinker
i Bloom, absurdem byłoby uznanie, że oko czy język są ubocznym wynikiem zmian zachodzących w
innych częściach organizmu.
[s. 36]
4
M. KASPERSKI,
Koncepcja powiązania mózgu i umysłu wg M.S. Gazzanigi...
5
1.3.5.
Gazzaniga:
Moim zdaniem gwałtowne zmiany nie mogły być przyczyną powstania takich
zdolności poznawczych jak język. Tak samo jak oko, język jest zbyt skomplikowany, by mógł pojawić
się nagle.
1
[s. 32]
Wiadomo, że niektóre zwierzęta mają systemy biologiczne, umożliwiające im skomplikowaną analizę
przestrzeni, czasu i energii. Większość tych procesów przebiega poza świadomością zwierzęcia czy
człowieka. Są automatyczne i kontrolowane przez pewne systemy peryferyjne wykształcone dzięki
działającej nieustannie przez miliony lat selekcji – to jak komputerowy układ scalony z odpowiednim
zestawem instrukcji do przeprowadzania właściwego zadania.
Tym samym nabywanie umiejętności mówienia po francusku lub angielsku – czy każdej innej – być
może oznacza jedynie, że specyficzne środowisko wybiera jedną z wielu wrodzonych możliwości
organizmu i kieruje odbieraniem i przetwarzaniem informacji w sposób właściwy temu środowisku.
Uczenie się – to może być tylko czas, którego organizm potrzebuje na przeszukanie zestawu
wrodzonych możliwości i wybranie odpowiedniego.
[s. 39]
1.4. Mózg i umysł. Wzajemnego powiązania ciąg dalszy
1.4.1.
Gazzaniga:
Jeśli, jak staram się udowodnić w tej książce, większość naszych zdolności
psychicznych jest wynikiem selekcji, dojrzały mózg, gdzie mieszczą się połączenia nerwowe
umożliwiające zachodzenie złożonych, ludzkich procesów psychicznych, musi rozwijać się w
genetycznie zaprogramowany, ściśle określony sposób. Badając zachowanie, chcemy się przekonać,
czy np. niemowlę uczy się rozpoznawać twarze, czy też w mózgu istnieją odpowiednie połączenia
umożliwiające rozpoznawania twarzy, które powstały dawno temu dzięki selekcji.
[s. 40]
1.4.2.
Teoria Jerne’a:
Podstawą jej jest selekcja działająca na poziomie komórkowym. (...) Jerne
uważa, że „selekcja odnosi się do procesu, w którym cecha, o którą chodzi, jest już obecna w
systemie przed pojawieniem się sygnału
(ze środowiska, przyp. M.K.),
który jest rozpoznawany i
wzmacniany. Na poziomie całego systemu wszystkie tego typu procesy mają charakter instrukcji, a w
konsekwencji okazuje się, iż na niższym poziomie związane są z działaniem selekcji”.
[s. 40-41]
(...)
Nie ma wątpliwości, że zachowania instynktowne, wymagające precyzji i synchronizacji
przekazywanych do mięśni poleceń, są wrodzone: analogicznie do części stałej łańcucha kappa
2
.
Kształtowanie tej części ludzkiego zachowania, która wydaje się plastyczna, przypominałby tworzenie
części zmiennej łańcucha kappa. Skoro jednak obie są pod kontrolą DNA, może i plastyczność
naszych zachowań zależy od DNA?
[s. 43]
1.4.2.1.
Jerne znalazł trzy analogie między systemem immunologicznym i prostym uczeniem się: 1)
System immunologiczny jest trwale zmieniany przez pojawienie się każdego nowego antygenu,
natomiast mózg jest zmieniany przez każde nowe doświadczenie. 2) obydwa systemy, zarówno mózg,
jak i system immunologiczny, zdają się posiadać pamięć: gdy ten sam antygen pojawi się w
organizmie po raz drugi, ów produkuje więcej skuteczniejszych przeciwciał. 3) doświadczenia
zgromadzone przez system immunologiczny jednego organizmu nie są przekazywane potomstwu, tak
jak moje umiejętności narciarskie nie zostaną przekazane moim dzieciom.
[s. 42]
1
Przykład na to:
„Klasycznym przykładem (...) ewolucyjnej prowizorki jest budowa ludzkiego oka. Otóż nerwy łączące
światłoczułe komórki z mózgiem wychodzą z przedniej, a nie tylnej części siatkówki – przebiegające z przodu „przewody”
zasłaniają pole widzenia! Trudno sobie wyobrazić, żeby jakikolwiek inżynier przygotował taki projekt. A ewolucja właśnie w ten
sposób skonstruowała oko, budując kolejne prowizorki tego, co miała do dyspozycji. Wyobraźmy sobie prymitywna formę życia
sprzed milionów lat; jej światłoczułe komórki stopniowo ewoluowały, przekształcając się w coraz doskonalszy narząd wzroku.
Ponieważ komórki światłoczułe były na początku nieskomplikowane, ich ułożenie nie miało znaczenia. Kiedy przeobraziły się z
czasem w złożone, wyposażone w soczewkę oko, było już za późno na poprawkę projektu i przełożenie „drutów” na tył
siatkówki.”
[R. Brodie,
Wirus umysłu
, s. 68]
2
Łańcuch kappa jest najważniejszą częścią przeciwciała, a składa się dwu części: stałej i wymiennej.
5
  [ Pobierz całość w formacie PDF ]
  • zanotowane.pl
  • doc.pisz.pl
  • pdf.pisz.pl
  • klobuckfatima.xlx.pl